Sopraan Channa Malkin belicht in haar recital het vrouw-zijn aan de hand van de rollen die een vrouw in haar leven vervult. Aan de hand van klassieke liederen, poëzie en moderner werk verkent ze de delicate grenzen tussen moeder, minnares en levenskunstenares.

We spreken elkaar in een café op IJburg, waar Channa Malkin woont met haar man en twee kinderen. Het bruggetje tussen deze kindvriendelijke Amsterdamse woonwijk en het thema van haar meest recente cd is snel gemaakt. Op This is not a Lullaby ­p­resenteerde Malkin namelijk een verzameling liederen over het moederschap. ‘Wat ik nu doe is eigenlijk meer dan dat. In dit recital wil ik de vrouw graag in een breder perspectief plaatsen. Ik ben meer dan moeder alleen en dat geldt ook voor de vrouwen die in dit programma aan bod komen.’

Malkin kiest voor muziek en poëzie van uiteenlopende kunstenaars, onder wie de zeventiende-eeuwse zangeres en componiste Barbara Strozzi en de Russische dichteres Anna Achmatova, die gebukt ging onder het Stalin-bewind. ‘Deze vrouwen leefden in een heel ander tijdperk, maar toch zie ik veel overeenkomsten. Ze kwamen beiden uit een adellijk milieu, waren gerespecteerde en heel productieve kunstenaars en daarbij ook moeder. In de tijden waarin zij leefden was het niet vanzelfsprekend dat je naast je gezin ook een carrière had. Ze waren een inspiratiebron voor anderen, en nog steeds, dat wil ik laten horen.’

De Moeder

Malkin opent haar recital met het lied Rocking the Cradle, uit de elfdelige liedcyclus ­Rocking the Child van de Pools-­Russische componist Mieczysław Weinberg. ‘Het is een teder lied, over een moeder die haar kind in slaap zingt. Weinberg gebruikt gedichten van de Chileense dichteres Gabriela Mistral die zowel de liefelijke als minder mooie aspecten van het moederschap belicht. Zo schrijft ze over de wanhoop die je voelt wanneer je kind niet wil gaan slapen, of de angst wanneer je kind zich helemaal van je los maakt. Ik vind het bijzonder knap dat Mistral, die overigens zelf kinderloos was, het perspectief van de moeder op zo’n intens doorvoelde manier verwoordt.’

In dit recital wil ik de vrouw graag in een breder perspectief plaatsen.

Een eerlijk portret van het moederschap vormde de basis voor Malkins album This is not a Lullaby, waarop naast Weinbergs voornoemde lied­cyclus ook de Five Russian Songs van haar vader Josef Malkin te horen zijn. Uit deze bundel zingt de sopraan het lied Lullaby op een gedicht van Anna Achmatova.

Malkins vader, die ruim 25 jaar violist was in het Concertgebouworkest, groeide op in het Sovjet-tijdperk en kwam in de jaren zeventig via Israël naar Nederland. ‘Mijn vader voelt zich verwant met Achmatova’s werk en gebruikt veel van haar teksten in zijn muziek. Ik vind hun stijl mooi bij elkaar passen; niet erg bloemrijk, maar puur en heel direct. Dat raakt je recht in het hart.’

Een ander wiegelied dat Malkin ten gehore zal brengen is Hor ch’è tempo di dormire van de Italiaanse barokcomponist Tarquinio Merula. ‘In dit lied bezingt de moeder Maria het lijden dat haar kind te wachten staat, geen standaard slaapliedje dus.’

De Minnares

Denkend aan de liefde mochten volgens Malkin de madrigalen Si dolce è’l tormento en Quel sguardo sdegnosetto van Claudio Monteverdi niet ontbreken: ‘Het zijn de mooiste liefdesliederen die er bestaan.’ Van oude muziek gaat Malkins hart sneller kloppen, en het liefst heeft ze zo opzwepend mogelijk repertoire vol coloraturen. ‘Barokmuziek geeft mij vaak het gevoel dat je moet dansen. Er zit veel vrijheid in en ik kan er mijn expressiviteit in kwijt.’

Dat je de liefde niet al te serieus hoeft te nemen blijkt uit Barbara Strozzi’s Voglio si vo cantare. In deze lichtzinnige solocantate maakt de componist alle clichés over de liefde belachelijk. ‘Strozzi had vier kinderen van verschillende mannen en naar zeggen een turbulent liefdesleven, aan levenservaring geen gebrek. Haar lied L’Eraclito amoroso heeft een heel ander karakter, het gaat over iemand die is bedrogen door haar geliefde; het is eigenlijk een klaagzang over de liefde.’

De Levenskunstenares

Malkin besluit haar recital met een aantal werken die aansluiten bij de eindfase van iemands leven. De tijd van omzien, van relativeren, van afwegen en berusten. De tijd voor een blik over je schouder, naar wat je tot stand hebt gebracht, en een blik vooruit, naar de tijd die mogelijk nog rest. Feitelijk de kunst van het ouder worden.

In het door haar vader gecomponeerde In Memory of the Sun en The Last Toast wordt teruggeblikt op betere tijden. Josef Malkin gebruikt hiervoor wederom gedichten van Achmatova.

Dan volgt de première van Malkins lied Achmatovoj, op een tekst van de Russische dichteres Marina Tsveta­jeva. ‘Tsvetajeva was een groot bewonderaar van Achmatova en de twee hadden een innige literaire vriendschap. Daarbij deelden ze een verdriet: ­Achmatova’s zoon werd onder Stalins bewind jarenlang gevangen gezet en Tsvetajeva bracht, vanwege armoede, haar dochter naar een kindertehuis waar ze later overleed.’

De zes gedichten van Achmatova die klinken in de cyclus Akhmatova Songs van John Tavener zijn geschreven in verschillende periodes van haar leven. ‘Het laatste gedicht Death vind ik erg indrukwekkend. Daarin kijkt Achmatova uit naar haar eigen dood, met de suggestie van een persoonlijk hiernamaals; haar onvermijdelijkheid en haar eigen verlangen ernaar. Dan is de cirkel rond.’

De uitvoering

Het ensemble dat Channa Malkin heeft meegenomen bestaat uit musici met wie ze regelmatig optreedt. ‘Het is prettig dat ze allemaal open staan voor oude en nieuwe muziek, zoals luitist Mike Fentross, een grootheid in de barokwereld en tegelijkertijd een vernieuwer die onlangs nog de Willem Breuker Prijs won.’

Met pianist Artem Belogurov en celliste Maya Fridman voelde Malkin meteen een klik. ‘Iemand merkte ooit op dat ik zing zoals Maya speelt en dat zij speelt zoals ik zing. Wanneer Maya een intro speelt, weet ik direct hoe ik het lied moet zingen.’ Om de avond tot een geheel te maken krijgt Malkin hulp van regisseuse Kenza Karin Koutchoukali. ‘Ons doel is om het publiek onder te dompelen in de sfeer van deze veelal onbekende werken. We gaan er echt iets bijzonders van maken, een tradi­tioneel liedrecital wordt het in ieder geval niet.’