90 jaar Concertvrienden en 30 jaar Entrée

Via via. Zo moet je kennismaken met Het Concertgebouw of het Concertgebouworkest. Althans, dat is de gedachte achter de almaar groeiende vriendenvereniging van beide instituten. Micha Windgassen, directeur Concertvrienden, links op de foto, ervoer het zelf net zo. ‘Ik ben als kind één keer in Het Concertgebouw geweest dankzij mijn opa. Pas toen ik twintig was, nam een vriendin mij nog eens mee. Ik dacht toen: dit is zo fantastisch, waarom stond dit niet op mijn radar?’

Het werd Windgassens missie om dit te onderzoeken. Ze begon tien jaar geleden als vrijwilliger bij de jongerenvereniging Entrée, werd daarna de eerste marketeer in dienst, toen ­coördinator en is nu directeur van de hele bups: Concertvrienden inclusief Entrée en Preludium, het magazine dat de vriendenvereniging zelf uitgeeft. ‘Het Concertgebouw blijft een plek waar veel mensen een drempel ervaren, ikzelf vroeger ook. Meestal ging ik naar zalen als Paradiso’, zegt Windgassen. ‘Daarom moet je iemand hebben die het vuur aanwakkert, die je meeneemt en zegt: ‘Hé, het is allemaal niet zo spannend, kom gewoon mee. Het is muziek, je hoeft er alleen maar van te genieten’. En zo enthousiasmeer je steeds meer mensen en breid je die olievlek uit.’

Vaste vriendengroep

Het kan zomaar leiden tot 17.000 mensen die lid zijn van je club, plus nog eens 9.000 jongeren – de leden­aantallen anno 2024 van de Vrienden en Entrée. Ooit werd de vrienden­vereniging opgericht om concertbezoek te promoten en Gebouw en Orkest te ondersteunen na de crisis van de jaren 1930, tegenwoordig functioneren de Vrienden vooral als trouwe achterban. Ze hebben steevast een groot aandeel in de kaartverkoop, en doordat de Vereniging blijft groeien, stijgen ook de contributie-inkomsten en is er financieel meer mogelijk. Zowel als jaarlijkse bijdrage aan Gebouw en Orkest, maar ook voor programmering door Concertvrienden zelf. ‘Het is uniek dat de Vereniging die creatieve inbreng kan bieden’, zegt Windgassen.

Dit resulteerde in concertseries zoals Music Bowl, een avond in de Kleine Zaal waar verschillende muziekgenres samenkomen en altijd musici uit het Concertgebouworkest meespelen. En Currents, waarbij muzikale ­grootheden van over de hele wereld met eigen nummers hun muzikale oorsprong laten horen. Maar ook experimentele projecten als Aural Spaces uit 2022, waarbij ruimtelijke muziek centraal stond en men zich in de Kleine Zaal kon baden in geluid uit tientallen speakers, worden georganiseerd door de Vereniging om nieuw publiek te realiseren voor Gebouw en Orkest én om de Vrienden zelf te verrassen. ‘We zien vaak een hele leuke mix in de zaal bij onze eigen evenementen, bestaande uit onze leden en publiek dat nog nooit eerder in Het Concertgebouw is geweest’, aldus Windgassen.

Betrokken leden

Zowel tijdens de Close-up kamermuziekconcerten als bij de openbare orkestrepetities en de rondleidingen die Vrienden exclusief mogen bijwonen kunnen Windgassen en haar team kennismaken met hun leden. Velen voelen zich betrokken bij Gebouw en Orkest, wat blijkt uit de bijzondere verhalen die ze vaak delen met de Vereniging. Windgassen: ‘We hebben laatst een prachtig plakkaat gekregen van Mengelberg met een gesigneerde foto van hem uit 1935. Iemand had dat nog in bezit. Soms krijgen we ook een bijzondere nalatenschap. Maar mensen vertellen ons bijvoorbeeld ook wat Het Concertgebouw en het Concertgebouworkest voor ze hebben betekend.’
Als dank voor dat vertrouwen viert Concertvrienden op 22 juni haar 90ste verjaardag in de vorm van een jubileum­concert, alleen toegankelijk voor Vrienden. Naast een speciaal muzikaal programma kunnen ze daar allerlei feestelijke activiteiten verwachten, zoals een bingo waarbij de Vrienden waardevolle memorabilia en bijzondere spullen – met toestemming van de gevers – kunnen winnen. Windgassen: ‘Het feest is een cadeau om onze Vrienden iets terug te geven. Ze mogen ook gratis iemand meenemen om die weer te introduceren in Het Concertgebouw.’

Verbinding en vernieuwing

Voor jongerenvereniging Entrée is het aantrekken van nieuw publiek nog net iets belangrijker dan voor Concertvrienden. Een van de manieren om jongeren kennis te laten maken met klassiek zijn cross-overconcerten, denkt de club. Manager Rodie Gramberg is net zo gedreven als Windgassen in haar taak om die drempel naar Het Concert­gebouw te verlagen. Entrée doet dan ook regelmatig onderzoek naar de doelgroep. ‘Het leuke is dat jongeren Het Concertgebouw vaak als romantisch ervaren’, zegt Gramberg. ‘Maar ze zien het ook als elitair, een beetje highbrow. Dat je moet weten wie de dirigent is en waar je precies naartoe gaat. Ook weten jongeren vaak niet met wie ze moeten gaan. Ik vind het leuk om door die aannames heen te breken. Want het is echt niet zo dat je in smoking en galajurk netjes met je benen naast elkaar moet zitten wachten tot je mag klappen. De wereld is veranderd ten opzichte van zeventig jaar geleden. Er gebeuren ook gewoon bijzondere, innovatieve dingen in Het Concertgebouw.’

‘We mogen af en toe ook best het stoutste kindje van de klas zijn en een beetje schuren.’

Zo zet Entrée in haar eigen programmering regelmatig een ander muziekgenre tegenover klassiek. Gramberg: ‘We mogen daarin af en toe ook best het stoutste kindje van de klas zijn en een beetje schuren. Dus we hebben elektronische avonden gehad, maar ook spoken word, kleinkunst en comedy. Allemaal in combinatie met klassiek. En we proberen in te spelen op actualiteiten en trends: welke artiesten zijn up-and-coming en kunnen we programmeren als cross-over?’

Hoogtepunt

Entrée haakt ook regelmatig aan bij de Essentials-serie van het Concertgebouworkest. Dit zijn concerten van ruim een uur met een ‘essentieel’ meesterwerk. Voorafgaand organiseert Entrée soms een inleiding door een van de orkestmusici, en na afloop een after­party. Een van de hoogtepunten van Grambergs werk speelde zich op zo’n avond af. ‘Het was op 16 september 2022, de eerste Essentials van het seizoen, met Beethovens Vijfde symfonie. Wij hebben het toen voor elkaar gekregen om de hele zaal uit te verkopen aan bijna alleen maar mensen onder de 35. We moesten waarmaken dat we een Essentials voor jongeren konden organiseren, dus we hebben daar superhard voor gewerkt. Het was echt een mooi moment om die zaal zo te zien.’

Ook de Entrée-leden mogen de 30ste verjaardag van hun club exclusief met elkaar vieren, op 31 mei met een gala in de Kleine Zaal, mét introducé. Uiteindelijk hoopt Entrée dat mensen na hun 35ste overstappen naar Concertvrienden en zo tot de vaste vriendenkring van Gebouw en Orkest toetreden. Want dat is het echt, vindt Windgassen: een vriendengroep. ‘En dat voelt heel bijzonder. Alsof je werkt voor je vrienden.’