Wie is Wynton Marsalis?

Geboortegrond

Wynton Marsalis werd in 1961 geboren in New ­Orleans (Louisiana), bakermat van gospel en jazz. Vader Ellis (1934-2020), pianist en muziekpedagoog, was een fervent pleitbezorger van de traditionele jazz. Broers Branford (1960), Delfeayo (1965) en Jason (1977) zijn respectievelijk saxofonist, trombonist en drummer/vibrafonist.

Jonge jaren

Op zijn zesde kreeg de kleine Wynton zijn eerste instrument, van trompettist Al Hirt in wiens band zijn vader speelde. Op zijn achtste speelde hij in de Fairview Baptist Church Band van banjo­speler Danny Barker mee in de typische New Orleans-jazz, en op zijn veertiende soleerde hij in het Trompetconcert van Haydn bij de New Orleans Philharmonic. Op highschoolleeftijd speelde hij in lokale klassieke orkesten, een koperkwintet, brass- en jazzbands en funkband The Creators. Om te gaan studeren aan de Juilliard School verhuisde hij in 1979 naar New York. In 1980 trad Wynton Marsalis toe tot Art Blakey’s Jazz Messengers en een jaar later formeerde hij zijn eigen bigband. Al in die beginjaren stond hij op het podium met Sarah Vaughan, Dizzy Gillespie, Clark Terry, Sweets Edison, Sonny Rollins en Herbie Hancock.

Erfgoed

Marsalis put gretig uit de overdaad aan klassiekers van Amerikaanse jazzlegendes als Count Basie, John Coltrane, Chick Corea, Duke Ellington, Dizzy Gillespie, Benny Goodman, Fletcher Henderson, Charles Mingus, ­Thelonious Monk, Jelly Roll Morton, Billy Strayhorn en Mary Lou Williams. Maar evengoed brengt hij in vergetelheid geraakt historisch repertoire opnieuw tot leven en verleent hij compositie- en arrangeeropdrachten aan nieuw talent.

Jazz at Lincoln Center

In 1987 werkte Marsalis mee aan het opzetten van een jazzserie voor het Lincoln Center, het gezaghebbende New Yorkse kunstencentrum waar de New York Philharmonic, de Metropolitan Opera en het New York City Ballet gevestigd zijn. Die jazzprogrammering werd zó’n succes dat al een jaar later het Jazz at Lincoln Center Orchestra ontstond en dat de jazz in 1996 officieel een nieuwe pijler werd van het Lincoln Center, met Marsalis als algemeen en artistiek directeur. Sinds 2004 heeft Jazz at Lincoln Center zijn eigen vleugel in het complex: de Frederick P. Rose Hall, inclusief twee concertzalen, opnamestudio’s, repetitieruimtes en een jazzclub.

Educatie

Muziekonderwijs heeft hij hoog in het vaandel, wat Marsalis zelf verklaart doordat zijn vader en diens collegamuzikanten nu eenmaal altijd en overal lesgaven: ‘I just grew up around it.’ Hij draagt 39 eredoctoraten, brengt boeken en bladmuziek uit, maakte videoseries als Marsalis on Music en gaf aan Harvard University de zesdelige collegereeks Meanings in American Music (integraal te zien op www.wyntonmarsalis.org/harvard-lectures). Met zijn in 1995 opgerichte Essentially Ellington High School Jazz Band Program bereikt hij leerlingen van meer dan 4000 high schools in Noord-Amerika. Zowel thuis als op tournee – alleen al met het Jazz at Lincoln Centre is hij ongeveer éénderde van het jaar on the road – geeft hij masterclasses en stelt hij repetities open voor conservatoriumstudenten. Op www.jazz.org initieerde hij voor kinderen van acht maanden tot zeven jaar WeBop!, en voor iedereen de Swing University.

Composities

Marsalis componeerde grote werken als het oratorium Blood on the Fields (over slavernij; Pulitzer Prize 1997), Them Twos (1999; New York City Ballet), All Rise (New York Philharmonic 1999 en Los Angeles Philharmonic 2001), een mis (2008; Abyssinian Baptist Church Harlem), zijn derde symfonie Swing Symphony (2010; in opdracht van de New York Philharmonic, de Berliner Philharmoniker, de Los Angeles Philharmonic en het London Symphony Orchestra) en het Vioolconcert in D groot (2015; Nicola Benedetti en The Philadelphia Orchestra).

Maatschappelijke betrokkenheid

Marsalis is door Kofi Annan benoemd tot Messenger of Peace van de Verenigde Naties (2001) en hij zette zich onvermoeibaar in om fondsen en aandacht te werven voor de getroffenen in zijn geboortestad van orkaan Katrina (2005). In 2015 eerde president Barack Obama hem met de National Humanities Medal, als erkenning voor de manier waarop hij de Amerikanen de waarde laat inzien van hun geschiedenis en cultuur. Een van de recentste albums van Marsalis, The Democracy! Suite’ (ontstaan tijdens de covid-19-lockdown) omschrijft hij als ‘a non-polemical, instrumental composition inspired by the facts, feelings, and fictions of our current global situation’.

Discografie

In 1983 én 1984 won Wynton Marsalis twee Grammy Awards tegelijk in twee categorieën, klassiek en jazz: het ene jaar voor de trompetconcerten van Haydn, Hummel en Leopold Mozart (met het English Chamber Orchestra) en Think of One, en het jaar erop voor een barokalbum en de kwintetplaat Hot House Flowers.

De concerten op 28 en 29 september en de prijsuitreiking op 30 september gaan helaas niet door. Er wordt gezocht naar nieuwe concertdata aan het eind van dit seizoen.