Wat gebeurt er als muziek zich aanpast aan de luisteraar?

‘Emotie’ komt van het Latijnse woord voor beweging, motus. Toen Claudio Monteverdi in 1624 voor het eerst in de Europese gecomponeerde muziek woede uitdrukte (in Il combattimento di Tancredi e Clorinda), deed hij dat met behulp van beweging: pizzicato en tremolo. Met andere woorden: hij imiteerde bewogenheid door middel van muzikale beweging.

Muziek, beweging en emotie lijken in elkaars verlengde te liggen. Dat lijkt eenrichtingsverkeer: de maker of musicus drukt uit. Kan het ook interactiever? Kan er een wisselwerking bestaan waarbij muziek en emotie elkaar over en weer beïnvloeden?

Aan het Gentse Instituut voor Psychoacoustica en Elektronische Muziek, het IPEM, wordt onderzoek gedaan naar verbanden tussen muziek, beweging en emotie. Een van die onderzoeken was van Bart Moens. Hij ontwikkelde D-Jogger, een interactieve muziek­speler die het muziektempo automatisch aanpast aan het stap- of looptempo van de gebruiker. De muziekspeler past de muziek zodanig aan dat elke beat samenvalt met het neerkomen van de voet.

Moens wilde specifieke gevolgen van die muzikale stimulatie achterhalen: zijn er effecten op prestatie, plezierbeleving en energieverbruik, en heeft dit voordelen bij muziektherapie en revalidatie van de ziekte van Parkinson? Het antwoord was bevestigend.

Anders dan bij een conventionele hardloopapp, waarbij de muziek het tempo van de loper dicteert, analyseert ­D-Jogger het looptempo en kiest aan de hand daarvan liedjes met ongeveer hetzelfde tempo, omdat uit onderzoek is gebleken dat wie in een comfortabel ritme hardloopt op muziek – zich goed voelt – minder snel moe is. Dus het tempo van de sporter bepaalt het tempo van de muziek in plaats van andersom.

Het looptempo van de gebruiker wordt vastgesteld door middel van sensoren als accelerometers en gyroscopen. Er wordt een liedje afgespeeld met een tempo dat dicht bij het loopritme ligt. Vervolgens wordt het muziektempo continu aangepast aan het looptempo van de gebruiker, zonder dat de toonhoogte verandert. Hierdoor hoort de gebruiker de muzikale aanpassingen kennelijk niet. Dit leidt tot het optimale tempo, wat weer aanleiding geeft tot minder blessures. En: eenmaal bereikt, wordt dit optimale tempo ook aangehouden bij lopen zonder muziek.

Parkinsonpatiënten bleken geholpen te kunnen worden met op deze wijze aangepaste muziek. Als het lichaamsritme van de patiënt synchroniseert met muziek, treedt een tijdelijke vermindering van de symptomen, zoals beven, op. De techniek wordt momenteel op verschillende terreinen toegepast, bijvoorbeeld ook bij revalidatie van multiple sclerosis.

Kortom: hoe je je voelt, stuurt de muziek aan, en daardoor wordt alles beter.

Lees meer op:
bit.ly/3qAbYDX
bit.ly/3qzWJef