Julius Drake en Ian Bostridge: ‘Liederen vormen Schuberts dagboek’

Gedurende zijn korte leven schreef Franz Schubert meer dan zeshonderd liederen. Volgens pianist Julius Drake kunnen de liederen beschouwd worden als Schuberts dagboek. Samen met zijn muzikale partner tenor Ian Bostridge voert Drake in de Kleine Zaal een van de vijf Schubert-programma’s uit die ze op hun repertoire hebben. Wat is de gedachte achter hun keuzes? Wat betekent Schubert voor hen?

Julius Drake: ‘De Schubert-programma’s die we hebben samengesteld, oorspronkelijk voor Wigmore Hall in Londen, liggen ons na aan het hart. Ze bevatten vaak de minder uitgevoerde liederen en slechts enkele bekende. Het programma van deze avond vertelt niet per se een verhaal, maar heeft wel een innerlijke logica. De stemming van de liederen, het onderlinge ritme, datgene wat de gedichten reflecteren; naar onze smaak en ons gevoel complementeren deze aspecten elkaar.’

‘De balans tussen lyriek, opwinding en ritme behoort tot het mysterie van de programmasamenstelling.’

Ian Bostridge

Ian Bostridge: ‘De balans tussen lyriek, opwinding en ritme behoort tot het mysterie van de programmasamenstelling. Wanneer je tussen de liederen die niet voor niets zo beroemd zijn minder bekende liederen zet, til je die laatste juist op en krijgen ze extra betekenis. Het is een uitdaging om op die manier een volledig beeld te geven van Schubert als liedcomponist en zo zijn grote kunst over het voetlicht te brengen.’

Spontaniteit

Drake: ‘Wanneer we aan zo’n programma werken hebben we het over de sfeer van een lied, is het droevig of heel droevig, is het bitterzoet? We praten over hoe we de tekst interpreteren. Maar vooral spelen we de muziek door om te ontdekken hoe je haar het beste kunt uitvoeren en hoe de liederen het beste gecombineerd kunnen worden. Het ideaal bij kamermuziek maken is dat je als het ware als één musicus overkomt. Dat geldt ook voor zang en piano.

Er is een grens aan wat je kunt repeteren. Als luisteraar realiseer je je misschien niet zo snel hoeveel spontaniteit er gepaard gaat met een uitvoering. Iedere dag van uitvoering is anders, het tijdstip, het moment in je leven – er ontstaat zoveel tijdens een concert.’

Bostridge: ‘Ik voer Schubert, hoe vaak ik hem ook zing, nooit hetzelfde uit. De ene keer ga ik meer expressionistisch te werk en zoek ik de extremen op, een andere keer streef ik juist naar eenvoud, en gebruik ik mijn stem zo simpel mogelijk. Het belangrijkste is dat ik een gevoel van verscheidenheid behoud, en me intens kan identificeren met het lied dat ik zing.’

Drake: ‘Uiteindelijk ervaar ik het zo: de liederen spelen mij, ik volg de muziek. Het is alsof je een verhaal leest dat je kent, maar waarvan je de details bent vergeten. Een musicus moet nederig zijn. Als je arrogant het podium opstapt, staat er iets in de weg tussen de muziek en de overdracht ervan. Echt goede muziek gaat, zodra je haar speelt, haar eigen weg.

'De liederen van Schubert vormen zijn dagboek, vanaf zijn dertiende schreef hij ze dagelijks.'

Julius Drake

De basis van onze samenwerking is dit: we houden ons bezig met de grootste muziek aller tijden, dat houdt onze muzikale relatie levendig en boeiend. Bovendien willen we met de luisteraar delen hoe fantastisch dit materiaal is, zo lang geleden geschreven en nog steeds springlevend. In geen geval willen we de muziek teleurstellen, die plicht hebben we.’

Dagboek

Drake: ‘De liederen van Schubert vormen zijn dagboek, vanaf zijn dertiende schreef hij ze dagelijks. Wellicht komt het daardoor dat je, als je ze veel uitvoert of beluistert, een nauwe verbondenheid voelt met de componist. Ik las eens in de bibliotheek van Harvard University Schuberts handschrift van het lied Auf dem Strom. De dag van de week stond op het muziekvel, de doorhalingen, alles – dichter bij Schubert kun je niet komen. Dat was een overweldigende ervaring. Zijn handschrift is vloeiend en sterk, het straalt iets genereus uit. Lees de gedichten die hij op muziek zette en je ziet waardoor hij geroerd werd, waar hij op dat moment mee bezig was, wat voor mens hij was.’ 

Bostridge: ‘Voor het publiek is het niet altijd gemakkelijk om goed voorbereid te zijn, met onze drukke levens, maar het kennen van de tekst is erg belangrijk als je naar een Schubert-recital gaat luisteren. Eindeloos boeiend is de enorme verscheidenheid van Schuberts muziek, zijn shakespeareaanse vermogen om zich te identificeren met het gedicht, het karakter, en dat tot leven te brengen.’

Melodie

Drake: ‘Ian en ik lezen nog steeds de teksten, ook al kennen we de liederen buitengewoon goed. Schubert zette niet onder de briljantste woorden muziek – vaak zelfs bevinden tekst en muziek zich niet op hetzelfde hoge niveau. We voeren de liederen uit vanwege de grootsheid van de muziek – maar toch vormt de tekst de ziel van het stuk.’

‘Ian en ik lezen nog steeds de teksten, ook al kennen we de liederen buitengewoon goed.’

Bostridge: ‘Er is altijd die geweldige melodievorming van Schubert. En vergeet het gebruik van de piano niet, hij zet het instrument zeker niet voortdurend in als begeleider, maar vaak als volledig gelijke van de zanger.’

Drake: ‘Een piano kan solistisch optreden, maar kan ook versmelten met andere instrumenten, of met de menselijke stem. In Schuberts liederen is het voor mij als pianist een uitdaging om ook de piano te laten zingen.

Het is zeer inspirerend om je te realiseren dat Schubert nauw betrokken was bij de uitvoering van zijn liederen. Tijdens de Schubertiades, de beroemde muziekavonden waarop hij met vrienden samenkwam, zat hij zelf achter de piano om de zanger te begeleiden. Dit feit geeft een lied extra dimensie.’

di 3 maart | Kleine Zaal
Ian Bostridge tenor
Julius Drake piano

Bekijk dit concertprogramma