In het voorjaar van 2017 overleefde Volkskrant-journalist Fokke Obbema een hartstilstand. Hij pakte de draad weer op met een andere blik en een andere levensmissie. ‘Wat is de zin van het leven?’ luidde zijn openingsvraag bij een serie interviews voor de Volkskrant. Zijn daaruit voortvloeiende boek De zin van het leven belandde op de nachtkastjes van een aantal zangeressen van Wishful Singing. ‘Het boek gaf een caleidoscopisch beeld van hoe naar de zin van het leven te kijken’, zegt alt Marjolein Stots. ‘Daar konden wij muzikaal ook iets mee. Dat is de basis geworden voor dit programma.’

Uiteraard vroeg het vijftal zangeressen de medewerking van Obbema. ‘Ik vond het een bijzonder verzoek’, zegt hij nu. ‘Ik ben een journalist, ik spreek mensen en zit achter mijn schrijftafel. Een theatervoorstelling is dus echt uit mijn comfortzone stappen. Gelukkig had ik de smaak al enigszins te pakken door boekpresentaties; dit programma is een andere manier om hetzelfde onderwerp aan te snijden. Mensen laten nadenken over de zin van het leven is mijn missie geworden. Jezelf daarover vragen durven stellen helpt in mijn ogen om een zo goed mogelijk leven te leiden.’

Uiteindelijk ontmoette hij Wishful Singing tijdens een studieweekend op Kaag. ‘Ik kwam binnen en ze barstten in gezang uit. Ik werd compleet van mijn sokken geblazen. Het was voor mij een heel nieuw maakproces, heel organisch. Ik vond het fantastisch.’

Reflectie

Het proces leidde tot een theatrale voorstelling waarin Obbema een ‘verteller annex presentator’ is. Verschillende antwoorden op de vraag ‘wat is de zin van het leven?’ worden omlijst door muziek uit alle windstreken en tijden. ‘Op de vraag is geen eenduidig antwoord te geven’, zegt Obbema. ‘Dat bleek ook uit de interviews en uit mijn boek. Ik heb verschillende antwoorden in een dichtvorm omgezet en licht toe van wie deze antwoorden komen. De zang is vervolgens een prachtige omlijsting die het publiek ruimte voor reflectie geeft. Een antwoord op de zingevingsvraag is bijvoorbeeld de vervoering van in leven zijn. Dat wordt door de zangeressen schitterend in klank omgezet in muziek van Hildegard von Bingen.’

Voor Marjolein Stots past het werk van Hildegard von Bingen bij de verbinding met het hogere als mogelijk antwoord op de hamvraag van de voorstelling. Het fragment uit Time Piece van Paul Patterson waarin de schepping op humoristische wijze bezongen wordt, sluit weer aan bij het gezichtspunt dat voortplanting de enige zin van het leven zou zijn. Zo is elk lied associatief verbonden met een van de the­ma's die langskomen.

Staalkaart

Die liederen vormen bij elkaar een staalkaart van invloeden en van het brede repertoire van Wishful Singing. Zo staat Alors on danse van Stromae in de vertaling van Herman van Veen (‘blijf ondanks alle misstanden op aarde gewoon dansen’) naast eeuwenoude traditionals, klinkt het maffe laat-zestiende-eeuwse luitlied Will Ye Buy a Fine Dogge? van Thomas Morley direct na het speelse Daa-do-daa dat Joost Kleppe voor een eerdere voorstelling ron­dom Mondriaan van Wishful Singing schreef. En zo klinkt Een dode vogel van Jetse Bremer op tekst van Willem Wilmink niet alleen omdat de dood ter sprake moet komen, maar ook omdat een aantal leden van Wishful Singing het al zongen in hun kinderkoortijd. En dan is er nog werk van Sweelinck en het aanstekelijk optimistische Ain’t Got No & I Got Life, dat velen kennen van Nina Simone maar dat zijn oorsprong heeft in de jarenzestigmusical Hair. Deels in eigen arrangementen ­– ‘dat is geen kwestie van ervoor gaan zitten, het ontstaat op de werkvloer’, aldus Stots – deels in bewerkingen van gerenommeerde arrangeurs en componisten omdat er voor een ensemble van vijf zingende vrouwen nu eenmaal weinig origineel werk voorhanden is.

Eyeopener

De afwisseling van teksten over zingeving en verdiepende of juist relativerende liederen zorgt voor een meditatieve sfeer en schept tijd om na te denken over de eigen levensvragen. ‘Dat geldt ook voor onszelf, want het publiek leert ook de zangeressen van Wishful Singing beter kennen’, zegt Stolts. ‘Zo geef ik na veel nadenken mijn eigen antwoord op de vraag naar de zin van het leven. Ik zeg ‘zijn met wat is’, ofwel: verzet je niet tegen wat je zelf creëert en neem daar verantwoordelijkheid voor. Eerst vond ik dat ik met iets heel diepzinnigs moest komen, maar uiteindelijk kwam ik tot de conclusie dat het allemaal niet zo hoogdravend hoeft. Dat was echt een eyeopener, het idee dat je op het podium gewoon jezelf kunt zijn. Ook als ensemble gaan we door deze voorstelling veel meer uit van onze eigen intrinsieke motivatie. Zo komt er een extra betekenislaag bij wat we op het podium doen.’

Dat haakt aan bij een belangrijk inzicht dat Obbema in al die jaren van interviewen, denken en schrijven opdeed. Voor hem geldt ‘verbinding met de ander’ als essentieel voor het leiden van een zinvol leven. ‘Je ervaart de verbinding met de ander intenser en op een dieper niveau als je je kwetsbaar opstelt. Dan voel je dat je leven zinvol is.’

En dat doen Obbema en ­Wishful Singing in hun poging een ­ingewikkeld th­ema toegankelijk te maken. ‘Het zou mooi zijn als het publiek geïnspireerd raakt en over de zin van het leven gaat praten met dierbaren’, antwoordt Stots op de vraag wat ze de luisteraar mee willen geven. ‘Ik ben gelukkig als het publiek niet alleen geniet, maar ook zich getroost voelt, minder eenzaam, en over het th­ema na gaat denken’, voegt Obbema toe. ‘Dat is het hoogst haalbare.’

Het programma is geïnspireerd op interviews met A.L. Snijders, Maartje Wortel, John de Vos, Job Koelewijn, Marjoleine de Vos, Frans Saris, Arita Baaijens, Alexander Rinnooy Kan, Maud Vanhauwaert, Edy Korthals Altes en Sanneke de Haan.