Het lukt componisten zelden om effectief met pen­sioen te gaan. Johannes Brahms kwam in 1890 behoorlijk dichtbij, na een uitermate succesvolle carrière. Maar toen ontmoette hij Richard Mühlfeld, eerste klarinettist van het hoforkest van Meiningen, en kon hij het toch niet laten om in de daarop volgende jaren maar liefst vier hoekstenen aan het destijds nog prille klarinetrepertoire toe te voegen: een trio met cello en piano, een kwintet met strijkers en ten slotte twee sonates met piano, waarvan we hier de tweede horen.

Brahms schreef al deze stukken in zijn zomerverblijf in Bad Ischl – een plaats zo paradijselijk dat ook de Oostenrijkse keizer er vakantie hield – en de muziek is ook overkoepelend zomers en zorge­loos. Het eerste deel van de Tweede klarinet­sonate is melodieus zonder zich ergens in te spannen. Het wordt gevolgd door een lyrisch intermezzo met een streng klinkend middenstuk. De sonate besluit met een thema en gemoedelijke variaties, met vlak voor het slot een enkele stormachtige ­uitbarsting.

Met reeds een succesvolle carrière achter de rug zette Francis Poulenc zijn zinnen op het schrijven van een serie sonates voor blaasinstrumenten met pianobegeleiding. In het algemeen leende de contrastrijke ‘ligne claire’-stijl van Poulenc en zijn generatiegenoten (bekend geworden onder de naam Les Six) zich meer voor blazers dan voor strijkers. Het zou een verzameling van vier stukken moeten worden, elk voor een ander instrument: dwarsfluit, hobo, klarinet en ten slotte fagot. Het mocht niet zo zijn: op 64-jarige leeftijd bezweek de componist aan een plotselinge hartaanval, waardoor deze Sonate voor klarinet en piano (tot verdriet van alle fagottisten wereldwijd) uiteindelijk zijn laatste voltooide werk zou blijven.

Het stuk is onmiskenbaar Poulenc, moeiteloos schakelend tussen licht-­manische opgewektheid en half-­ironisch melodrama, met melodieën waarin de Parijse cabarets nooit ver weg zijn. Net als zijn andere sonates is de klarinetsonate gegoten in de wat lossere, driedelige ‘Franse’ vorm. De ondertitel van het openingsdeel (Allegro tristamente) lijkt zichzelf tegen te spreken; de muziek zit vol met abrupte contrasten tussen vrolijke en trieste ­sferen. Na een opvallend geconcentreerde, melancholieke Romanza sluit de sonate af met een hyperactief feestnummer.

In 1909 accepteerde Claude Debussy, op uitnodiging van de toenmalige directeur Gabriel Fauré, een post in het bestuur van het Parijse conservatorium. Deze aanstelling was net als die van Fauré zelf onderdeel van een flinke moderniseringsronde in dit van oudsher notoir conservatieve instituut. Een van Debussy’s eerste verplichtingen was het componeren van de verplichte werken voor het aankomende klarinetconcours. Naast een kort stukje dat de kandidaten van blad moesten spelen (en dat later als Petite pièce is uitgegeven) kreeg iedereen deze Première rhapsodie in te studeren. (De titel doet vermoeden dat Debussy ook een Seconde rhapsodie van plan was, deze is echter nooit gecomponeerd.) In de loop der jaren werden er door talrijke componisten talrijke ‘pièces de concours’ geschreven, de meeste daarvan zijn – terecht – in de vergetelheid geraakt. Dit stuk echter staat nog altijd bij elke klarinettist op de lessenaar, en de componist was er zelf ook trots genoeg op om een jaar later nog een orkestversie te maken.

Zoals het een rapsodie betaamt, is het stuk een snelle aaneenschakeling van verschillende stemmingen, waardoor ook verschillende aspecten van het ­klarinetspel tot uiting kunnen ­komen. De muziek begint dromerig en meditatief, waarna er een lyrisch thema verschijnt dat later in verschillende gedaanten terugkeert. Al snel wordt de dialoog tussen klarinet en piano speelser en virtuozer, met een vreugdevolle uitroep tot besluit.

Als onderdeel van het Rising Stars-programma heeft concertzalengenootschap ECHO ook een serie compositieopdrachten uitgeschreven, waarmee de geselecteerde musici door heel Europa touren. Dit werk voor soloklarinet is geschreven door de in Shanghai geboren, in Parijs werkzame componiste Ding Lanqing en geïnspireerd op een gedicht van de klassieke Chinese dichter Li Bai, die leefde in de achtste eeuw van onze jaartelling. Hierin zit de ik-persoon ’s nachts in zijn eentje te drinken in een tuin. Toch is hij niet alleen: hij wordt vergezeld door de maan en door zijn eigen schaduw, ook al drinken die niet mee. Met veelvuldig gebruik van speciale technieken zoals microtonale trillers en zogeheten multiphonics (bepaalde grepen die meer dan één toon tegelijk voortbrengen) verbeeldt Ding achtereenvolgens de drie leden van het nachtelijke gezelschap.

De titel van deze suite, door zijn componerende pianist opgedragen aan klarinettist Carlos Ferreira, verwijst naar de plaats waar Ferreira is opgegroeid: het dorp Duas Igrejas (‘Twee Kerken’), een halfuur ten oosten van Porto. In het eerste deel horen we het klokgelui van beide kerken, waartussen de klarinet aldus Pedro Emanuel Pereira ‘de wind verbeeldt: datgene dat tijdloos is, niet fysiek maar metafysisch en onecht’. Hierna volgt een typisch Portugese, weemoedige fado. Het korte Interludium is een introspectieve terugblik op het eerste deel, waarna de suite besluit met een uitbundige dwarsdoorsnede door de Portugese volksmuziek.