Vanavond doet de beslisboom zijn intrede in de Vocale Serie. Het publiek heeft namelijk inspraak: op basis van het applaus slaat het duo links- danwel rechtsaf. Bevalt Copland goed? Dan volgen ook de andere elf van diens Twelve Poems of Emily Dickinson. Maar als het enthousiasme doorslaat naar Caplet komen diens Fables de Jean de La Fontaine alle drie tot klinken, in combinatie met de Histoires naturelles van land- en tijdgenoot Ravel. Ook na de pauze valt de stapel meegebrachte partituren in tweeën uiteen. Frankrijk of Amerika: Poulenc, of toch liever Price en Bolcom? De zaal klapt en kiest! ‘Axelle Fanyo koestert duidelijk het plezier van het vertellen van verhalen die haar lied een andere dimensie geven’, schreef Forum Opéra al eens. Voor deze publieksgestuurde avond stelde ze dan ook een repertoire samen van uitermate verhalende liederen.

Schönberg

De muziek van jubilaris Arnold Schönberg – 150 jaar geleden geboren – staat niet te boek als toegankelijke binnenkomer. Maar in zijn vroege Vier Lieder, opus 2 staat de Weense componist nog met twee benen in de toontaal van voorgangers Brahms en Wagner; de radicale atonaliteit waar hij naartoe zal groeien is nog ver weg. Schönberg droeg ze op aan zijn mentor, vriend en zwager Alexander von Zemlinsky. De poëzie van de eerste drie liederen is afkomstig uit Weib und Welt van Richard Dehmel, en was nog maar net verschenen toen Schönberg deze woorden al muziek gaf. Ook een van zijn bekendste werken, het strijksextet Verklärte Nacht (1899), schreef hij bij een tekst uit diezelfde Dehmel-bundel. In 1912 zou de componist aan de dichter schrijven dat wat zijn gedichten in hem losmaakten hem een nieuwe lyrische toon hadden doen vinden.

Copland

De Amerikaan Aaron Copland toonzette in 1949-50 twaalf gedichten van zijn toen nog niet erg gewaardeerde landgenoot Emily Dickinson (1830-1886). De cyclus is Coplands langste en populairste zangwerk, en ieder deel droeg hij op aan een andere bevriende componist. Het openingslied, Nature, the Gentlest Mother, portretteert de natuur als een liefdevolle moeder die zelfs het nietigste bloemetje koestert; al meteen in Coplands eerste noten hoor je vogelgezang. In de elf liederen die volgen – of niet, afhankelijk van het applausgehalte – komt meer van dergelijke tekstschildering voor: in het stormachtige tweede lied klinkt op ‘bugle’ een kopersignaal, in The World Feels Dusty komt alles tot stilstand en in Going to Heaven reikt de zangmelodie hemelwaarts.

Ravel en Caplet

In zijn Histoires naturelles laat Maurice Ravel de pauw trots voortschrijden, de krekel sjirpen in hoge pianotrillers en de zwaan sierlijk over het water glijden. Als de pijlsnelle ijsvogel even is neergestreken verstilt de muziek, en in het slotdeel weerklinken het onmelodieuze geroep en het nerveuzige bewegen van een parelhoen. In zijn muzikale weergave van de dieren, grappig en soms karikaturaal, schaart Ravel zich achter schrijver Jules Renard – ja, zijn achternaam is ‘Vos’ – die in zijn prozagedichten uit 1894 aan dieren menselijke eigenschappen had toegekend.  

Ravels vijf vermakelijke dierenliederen gaan we alleen horen als de aanwezigen het lied van André Caplet over de raaf en de vos voldoende toejuichen. Dat is het eerste van de Trois fables de Jean de La Fontaine, waarin ook met de nodige humor dieren in muziek worden gevangen. In de tweede fabel figureren een sprinkhaan en een mier, in de derde een wolf en een lam. Waar Ravel teksten koos van een tijdgenoot greep Caplet terug naar vertellingen uit de zeventiende eeuw.

Avramidou

De Griekse componiste Sofia Avramidou kwam op het idee voor Entre les miroirs (‘Tussen de spiegels’) door een ­documentaire over een ontmoeting die nooit plaatshad: The Night Fernando Pessoa Met Constantine Cavafy (2008). Zo werd Entre les miroirs een fusie tussen
I pólis (‘De stad’) van de Griekse dichter Cavafy en Lisboa com suas casas (‘Lissabon met zijn huizen’) van de Portugees Pessoa. De samengestelde tekst roept de verslindende energie op van een imaginaire stad die onze eigen evolutie overspoelt. De twee oorspronkelijke gedichten weerspiegelen in elkaar, en Avramidous lied doet iets soortgelijks door de sonoriteit van het lichaam te combineren met de stem. 

Bolcom

De eerste ‘cabarets’ met muzikale voorstellingen duiken op aan het eind van de negentiende eeuw in Parijs, met als bekende voorbeelden Les Folies Bergères en Le Chat Noir. In New York opende in 1938 het op dezelfde leest geschoeide Café Society, waar op de openingsavond een zangeres optrad die wereldberoemd zou worden: Billie Holiday. In datzelfde jaar werd in Seattle William Bolcom geboren. Deze pianist/componist, gelauwerd met de Pulitzer Prize (1988) en de National Medal of the Arts (2006) en nog steeds actief, maakt zich hard voor het slechten van grenzen tussen klassieke en lichte muziek. Zijn vier bundels Cabaret Songs staan hiervoor garant. Neem Toothbrush Time: je poetst ’s ochtends je tanden, en wat moet je eigenlijk met die man die zich gisteravond aandiende en nu een eitje staat te bakken? Als het publiek vurig genoeg klapt, horen we ook nog cabaretliederen over een duistere figuur ’s nachts in Rotterdam, de liefdesgod Amor en een man die een vrouw wilde zijn.

Poulenc

Francis Poulenc, die graag knipoogde naar cabaret- en jazzmuziek, componeerde maar liefst vijfendertig liederen op teksten van de surrealist Guillaume Apollinaire (1880-1918). In verband met Hôtel schreef de componist over een ‘gelukkige luiheid’: ‘De dichter is in zijn hotelkamertje onder het dak in Montparnasse. Hij rekt zich uit en geeuwt. Een zonnestraal valt door het raam en in zijn gelukzaligheid wil hij alleen nog maar zijn sigaret aansteken ’aan het vuur van het daglicht’.’ In hetzelfde Journal de mes mélodies staat over Montparnasse te lezen dat Poulenc er vier jaar over deed – wat hem niet speet omdat hij het als een van zijn beste liederen beschouwde. Het korte Hyde Park daarentegen schreef hij uitzonderlijk snel, nadat hij het park daadwerkelijk gezien had na een optreden in Londen met bariton Pierre Bernac en componist/pianist Benjamin Britten. In La dame de Monte Carlo, op een flinke monoloog van de bevriende toneelschrijver Jean Cocteau, vergokt een oudere dame (van lichte zeden?) haar fortuin in het casino en ziet geen andere uitweg dan zich in zee te verdrinken.

Price

De spiritual Sometimes I Feel Like a Motherless Child stamt uit de tijd van de slavernij en inspireerde halverwege de vorige eeuw de strijd voor gelijke burgerrechten. Strijden voor gelijke behandeling moest ook Florence Price, als vrouw van Afro-Amerikaanse afkomst in de wittemannenwereld van de klassieke muziek. Price – opgeleid aan het conservatorium van Boston en ook optredend als organiste en pianiste – componeerde zo’n honderd liederen, inclusief arrangementen van spirituals en Amerikaanse volksmuziek. Haar oeuvre raakt steeds meer ontsloten, en Songs to the Dark Virgin is vooralsnog een van haar bekendere werken. De tekst is van James Mercer Langston Hughes, een van de voornaamste representanten van de Harlem Renaissance, een literaire stroming van zwarte Amerikaanse schrijvers in de jaren 1920.