Wat is een requiem?
requiem
Een requiem is een katholieke dienst, opgedragen aan overledenen. Veel componisten schreven muziek voor, of geïnspireerd op het requiem.
Een requiem is een katholieke mis, opgedragen aan overledenen. De katholieke dodenmis is genoemd naar de openingswoorden: Requiem aeternam dona eis, Domine ('Geef hun de eeuwige rust, Heer'). Een requiem wordt officieel uitgevoerd bij begrafenissen en herdenkingen en op Allerzielen (2 november) voor iedereen die gestorven is.
Een requiem lijkt op een gewone mis, maar heeft wat andere onderdelen. Het Gloria en het Credo worden achterwege gelaten, en er wordt vaak een Dies irae toegevoegd, naar een tekst die de 'Dag des Oordeels' beschrijft − de voorspelling uit de Bijbel over de terugkomst van Jezus. Veel componisten schreven hierop dramatische muziek.
Uit welke onderdelen bestaat een requiem?
De complete liturgie van een requiem ziet er zo uit:
- Introïtus: Requiem aeternam ('Geef hun eeuwige rust, O Heer')
- Kyrie ('Heer, ontferm u')
- Graduale: Requiem aeternam ('Geef hun eeuwige rust, O Heer')
- Tractus: Absolve ('Bevrijd, Heer, de zielen')
- Sequentia: Dies Irae ('Deze dag van toorn') met het Pie Jesu ('Goede Heer Jezus')
- Offertorium: Domine Jesu Christe ('Heer Jezus Christus')
- Sanctus ('Heilig, heilig, heilig) met het Hosanna en Benedictus ('Gezegend Hij die komt')
- Agnus Dei ('Lam Gods')
-
Communio: Lux aeterna ('Laat het eeuwig licht schijnen')
Traditioneel klinken er na afloop van de mis nog twee gezangen:
- In Paradisum ('Mogen de engelen u geleiden naar het paradijs') − bij het naar buiten dragen van de kist
- Libera me ('Bevrijd mij van de dood') − bij het begraven
Na het Tweede Vaticaans Concilie (1962-65), bedoeld om de katholieke kerk te moderniseren, werden er wat aanpassingen aan de liturgie gedaan. Het grote en zware Dies irae werd bijvoorbeeld weggelaten. In veel kerken bleef het Pie Jesu hieruit behouden.
Het Pie Jesu gecomponeerd door Fauré:
Welke gecomponeerde requiems bestaan er?
De muziekgeschiedenis kent veel requiems. Het vroegste meerstemmige requiem schijnt van de hand van Guillaume Dufay te zijn (ca. 1400-1474). Dit werk is verloren gegaan, maar we weten dat het bestaan heeft omdat de componist in zijn testament liet opnemen dat zijn Requiem pro defunctis de dag na zijn begrafenis zou worden uitgevoerd.
Mozarts Requiem uit 1791 is misschien wel het meest beroemde en geliefde exemplaar. Dat de componist stierf tijdens het schrijven van dit requiem werkte de mythische verhalen over zijn dood in de hand. In het Requiem van Mozart is weinig plek voor eeuwige rust en klinkt veel razernij.
Gabriël Fauré concentreert zich in 1888 juist op de letterlijk betekenis van het woord 'Requiem': de intieme muziek laat geen ruimte voor pijn en angst en het Dies irae komt er dan ook niet in voor. Hij liep wat dat betreft voor op het katholieke besluit om dat deel te schrappen. Wel behield ook hij het Pie Jesu.
De Messa da Requiem (1874) van Giuseppe Verdi is een grootschalige, bijna wereldlijke compositie. Het stuk wordt daarom ook wel geroemd als ‘zijn beste opera’.
Anderen hebben wel de titel, maar niet de oorspronkelijke liturgische teksten overgenomen, zoals Brahms (Ein deutsches Requiem uit 1857-1868, op Duitse bijbelteksten) en Britten (het War Requiem uit 1961, dat in een afwisseling van de Latijnse mistekst en anti-oorlogspoëzie van Wilfred Owen de verschrikkingen en de hopeloosheid van de oorlog beschrijft).
Componist Detlev Glanert schreef in opdracht van het Koninklijk Concertgebouworkest een Requiem voor Jheronimus Bosch, dat in 2016 in première ging in de Sint-Janskathedraal in Den Bosch. Glanert liet zich inspireren door Britten, en plaatste teksten van gedichten en liederen uit de twaalfde en dertiende eeuw tussen de traditionele requiemtekst.
Een requiem is een katholieke mis, opgedragen aan overledenen. De katholieke dodenmis is genoemd naar de openingswoorden: Requiem aeternam dona eis, Domine ('Geef hun de eeuwige rust, Heer'). Een requiem wordt officieel uitgevoerd bij begrafenissen en herdenkingen en op Allerzielen (2 november) voor iedereen die gestorven is.
Een requiem lijkt op een gewone mis, maar heeft wat andere onderdelen. Het Gloria en het Credo worden achterwege gelaten, en er wordt vaak een Dies irae toegevoegd, naar een tekst die de 'Dag des Oordeels' beschrijft − de voorspelling uit de Bijbel over de terugkomst van Jezus. Veel componisten schreven hierop dramatische muziek.
Uit welke onderdelen bestaat een requiem?
De complete liturgie van een requiem ziet er zo uit:
- Introïtus: Requiem aeternam ('Geef hun eeuwige rust, O Heer')
- Kyrie ('Heer, ontferm u')
- Graduale: Requiem aeternam ('Geef hun eeuwige rust, O Heer')
- Tractus: Absolve ('Bevrijd, Heer, de zielen')
- Sequentia: Dies Irae ('Deze dag van toorn') met het Pie Jesu ('Goede Heer Jezus')
- Offertorium: Domine Jesu Christe ('Heer Jezus Christus')
- Sanctus ('Heilig, heilig, heilig) met het Hosanna en Benedictus ('Gezegend Hij die komt')
- Agnus Dei ('Lam Gods')
-
Communio: Lux aeterna ('Laat het eeuwig licht schijnen')
Traditioneel klinken er na afloop van de mis nog twee gezangen:
- In Paradisum ('Mogen de engelen u geleiden naar het paradijs') − bij het naar buiten dragen van de kist
- Libera me ('Bevrijd mij van de dood') − bij het begraven
Na het Tweede Vaticaans Concilie (1962-65), bedoeld om de katholieke kerk te moderniseren, werden er wat aanpassingen aan de liturgie gedaan. Het grote en zware Dies irae werd bijvoorbeeld weggelaten. In veel kerken bleef het Pie Jesu hieruit behouden.
Het Pie Jesu gecomponeerd door Fauré:
Welke gecomponeerde requiems bestaan er?
De muziekgeschiedenis kent veel requiems. Het vroegste meerstemmige requiem schijnt van de hand van Guillaume Dufay te zijn (ca. 1400-1474). Dit werk is verloren gegaan, maar we weten dat het bestaan heeft omdat de componist in zijn testament liet opnemen dat zijn Requiem pro defunctis de dag na zijn begrafenis zou worden uitgevoerd.
Mozarts Requiem uit 1791 is misschien wel het meest beroemde en geliefde exemplaar. Dat de componist stierf tijdens het schrijven van dit requiem werkte de mythische verhalen over zijn dood in de hand. In het Requiem van Mozart is weinig plek voor eeuwige rust en klinkt veel razernij.
Gabriël Fauré concentreert zich in 1888 juist op de letterlijk betekenis van het woord 'Requiem': de intieme muziek laat geen ruimte voor pijn en angst en het Dies irae komt er dan ook niet in voor. Hij liep wat dat betreft voor op het katholieke besluit om dat deel te schrappen. Wel behield ook hij het Pie Jesu.
De Messa da Requiem (1874) van Giuseppe Verdi is een grootschalige, bijna wereldlijke compositie. Het stuk wordt daarom ook wel geroemd als ‘zijn beste opera’.
Anderen hebben wel de titel, maar niet de oorspronkelijke liturgische teksten overgenomen, zoals Brahms (Ein deutsches Requiem uit 1857-1868, op Duitse bijbelteksten) en Britten (het War Requiem uit 1961, dat in een afwisseling van de Latijnse mistekst en anti-oorlogspoëzie van Wilfred Owen de verschrikkingen en de hopeloosheid van de oorlog beschrijft).
Componist Detlev Glanert schreef in opdracht van het Koninklijk Concertgebouworkest een Requiem voor Jheronimus Bosch, dat in 2016 in première ging in de Sint-Janskathedraal in Den Bosch. Glanert liet zich inspireren door Britten, en plaatste teksten van gedichten en liederen uit de twaalfde en dertiende eeuw tussen de traditionele requiemtekst.