Gabriel Fauré schreef twee pianokwartetten en het eerste daarvan is wellicht zijn bekendste kamermuziekwerk. Hij voltooide het in 1879 terwijl de korte verloving met zijn grote liefde Marianne Viardot ten einde liep. In 1883 trouwde hij met Marie Fremiet, kreeg zijn eerste zoon en reviseerde het pianokwartet, waarbij hij de Finale volledig herschreef.

Het Eerste piano­kwartet bevindt zich historisch en muzikaal keurig tussen César Franck en Maurice Ravel. Maar Fauré heeft vooral een eigen muziektaal waarin de Romantiek en een ingetogen Franse helderheid elkaar op een verrassend moderne manier kruisen. Het melodieuze genie van Fauré komt al meteen tot uiting in het eerste deel, waarin een Brahms-achtig openingsthema wordt uitgespeeld tegen een delicate tweede melodie.

Het volgende deel, Scherzo, is een zeldzaamheid in Fauré’s oeuvre in die zin, dat het grote virtuositeit van de musici vereist. De felle ritmiek en uurwerkprecisie van dit Scherzo vormen een groot contrast met het erop volgende Adagio. Daar heerst een diepe, waardige droefheid die misschien verband houdt met Fauré’s liefdespijn om de breuk met Viardot. Het pianokwartet besluit met een stormachtige tour de force.

De luisteraar wordt door een kaleidoscoop van muzikale sferen naar een sprankelende Finale geleid – het nieuw gevonden geluk van Gabriel Fauré anno 1883?

Bij het oeuvre van Joaquín Turina kun je kanttekeningen plaatsen, en dat hebben heel wat musicologen dan ook gedaan. Het is niet vernieuwend. Het is eenzijdig en het kan niet tippen aan de beste stukken van zijn tijdgenoten Isaac Albéniz en Manuel de Falla. En toch is hij niet weg te denken uit het Spaanse muzikale landschap, alleen al vanwege het folkloristische gehalte. Volksmuziek zit diep in de meeste Spaanse regio's verankerd, en al helemaal in Turina's geboortestreek Andalusië; het was bijna onvermijdelijk dat zijn composities – de meeste voor piano of kamerbezettingen – erdoor gekleurd werden.

In zijn vroege stukken liggen die volkse invloeden er niet dik bovenop. Zoals veel jonge Spaanse musici was Turina naar Parijs getrokken waar hij zowel betere scholing als bredere belangstelling vond dan in eigen land. Daar werd hij getraind in meerstemmigheid (aan de Schola Cantorum); gelijktijdig pikte hij het rondzingende 'impressionisme' van Claude Debussy op. Het resulteerde in een hybride stijl, enerzijds vormvast en anderzijds neigend naar quasi-geïmproviseerde melodiek.

Zijn oudere collega Albéniz, eveneens in Parijs, greep in: als Turina niet tussen wal en schip wilde vallen kon hij in zijn muziek beter een duidelijke Spaanse identiteit aannemen.

Escena andaluza is een van de eerste werken waarin Turina dat advies verzilvert. Met zijn weelderige meerstemmige textuur leunt het stuk nog altijd sterk op Parijse lesmethoden, maar de melodieën zwemmen naar het zonnige zuiden. De originele bezetting geeft soloruimte aan een altviool en schept daarmee de sfeer van een serenade: in de avondschemering klinkt de stem van een zanger op, waarna zich bij het raam van zijn kuis opgestelde geliefde een romantische dialoog ontspint.

Na dit werk zou nog een lange reeks muzikale ansichtkaarten uit Turina's molen volgen; dit is een van de meest sfeervolle.

Als geen ander bezat Felix Mendelssohn de gave zijn publiek te betoveren met zangerige melodieën. Hij was een zondagskind wiens fantasie en jeugdig enthousiasme bloeiden bij de gratie van een evenwichtige klassieke vorm. In het Eerste strijkkwintet in A groot voert de eerste viool de boventoon. Vooral in het openingsdeel krijgt de primarius de meest verrukkelijke thema’s te spelen.

Mendelssohn droeg het werk op aan Eduard Rietz, violist en later dirigent van het Berlijnse hoforkest. Als jongetje zat Felix bij deze familievriend op vioolles, en op zijn dertiende componeerde hij voor Rietz het Vioolconcert in d klein. Het Eerste strijkkwintet ontstond vier jaar later, in dezelfde geniale roes als waarin rond die tijd ook de Ouverture ‘Ein Sommernachtstraum’ en het Octet voor strijkers op papier kwamen.

Toen Rietz in 1832 op dertig­jarige leeftijd aan tbc overleed, besloot Mendelssohn het kwintet te herzien. Hij veranderde de volgorde van de twee middendelen en verving, bij wijze van een in memoriam, het oorspronkelijke menuet door een weemoedig zingend Andante. In het lichtvoetige Scherzo lijken de instrumenten elkaar als dansende elfjes te achtervolgen, de componeertrant waarop Mendelssohn het patent had. Met een flitsende finale, popelend van energie en levensvreugde, rondt hij het kwintet af.