Pianist/piloot Ralph van Raat: ‘Een geoliede motor geeft hetzelfde genot als de opening van een muziekstuk’

Wat betekent luisteren voor jou?

‘Luisteren is: je van dingen bewust zijn. Dat kan op vele manieren. Of het nu in de muziek is of in de vliegerij, door te luisteren bepaal je je positie. Als musicus moet je goed naar jezelf en naar je mede­musici luisteren, om zo je plaats te kunnen bepalen ten opzichte van de klanken om je heen. Je eigen plek kun je alleen sterk neerzetten als je je bewust bent van wat er om je heen gebeurt. Wanneer je vliegt kun je niet alles zien, wat je precieze positie is vertellen je oren je. Je hoort de anderen in de lucht praten door je koptelefoon en hun positie doorgeven. In de lucht ben ik alert op ongewone geluiden. Een motor kan stilvallen. Audiosignalen kunnen levens­reddend zijn. Voor mij is luisteren een kompas.’

Luister je anders dan anderen?

‘Ja, ik denk het wel. In de muziek zeker. Tijdens een concert, wanneer ik als bezoeker luister, vind ik het soms moeilijk om onbevangen te genieten. Ik hoor de imperfecties, daar ben ik op getraind. Als speler geniet ik juist van het ter plekke proberen te perfectioneren.

Ik heb honger naar onbekend geluid, maar niet in de luchtvaart

Laatst zat ik te studeren, toen er een klein vliegtuigje overvloog. Omdat de vliegerij mijn andere vak is, hoor ik het als er iets niet helemaal in de haak is. De motor klonk raar, dus ik rende naar het raam. Op flight radar zag ik dat het vliegtuig aan het klimmen was – dat is een heel specifiek geluid – maar er zat ook iets in de motor, ijs of zo. Hij was enorm aan het doorblazen. Elk halfjaar word ik medisch getest, voor het vliegen. Daarbij zijn ze zeer streng op je oren.’

Wat hoor je graag?

‘Een geoliede motor, een perfect motorgeluid. Dat merk je al bij de start, dat kan hetzelfde genot geven als een mooie opening van een muziekstuk, het zet de toon voor de rest van de vlucht of de uitvoering. Als de motor start en het aanzetje heeft energie, hoor je direct de lange lijn. Vergelijkbaar: de manier waarop een musicus opkomt, de eerste inzet, en je weet hoe een concert zal verlopen. Hoewel imperfectie in de muziek juist mooi kan zijn, anders kan het saai worden.’

Wat wil je liever niet horen?

‘Bladblazers, bouwgeluiden. En natuurlijk alle vormen van deviatie als ik vlieg, spanning binnen de techniek van een vliegtuig. Die kunnen alarmerend zijn. In de muziek is dat betrekkelijker, frictie kan interessant zijn. Sterker nog, in de muziek ben ik op zoek naar geluiden die ik niet ken. Ik kan gefascineerd raken door nieuwe harmonische combinaties. Die zijn een wonder voor mij. Ik heb honger naar onbekend geluid, maar niet in de luchtvaart.’

Wat is het mooiste dat je ooit gehoord hebt?

‘In mijn conservatoriumtijd: de Derde sonatine van Willem Pijper. Mijn wereld stond op zijn kop. Ik hoorde klanken die ik nog nooit had gehoord. Wat was dit? Ik begreep het niet, ik wilde per se weten hoe deze muziek in elkaar zat.’

Wat zou je mensen ooit nog willen laten horen?

‘De enorme schoonheid van iets dat voor mij zo perfect is: hedendaagse muziek. Ik wil de luisteraar laten ervaren wat mij raakte toen ik Pijper voor het eerst hoorde, en al die andere hedendaagse stukken die me hebben gevormd als musicus. Dat je luistert en denkt: ik weet niet wat er gaande is, maar het is fantastisch. De klanken kunnen je transporteren naar een nieuwe wereld. Alsof je blind vliegt, je ziet niets, maar alle klokken staan goed en de motor klinkt perfect. De onzichtbare lucht kan jou en al die duizenden kilo’s vliegtuig optillen. Via de techniek kom je op een veilige manier van a naar b, waar je iets nieuws gaat ontdekken. Dat is voor mij schoonheid.’