Aan het begin van de twintigste eeuw ontstond er een ware volksverhuizing van de gekleurde Amerikaanse bevolking. Na de afschaffing van de slavernij en de invoering van de extreem discriminerende segregatiewetten in de zuidelijke staten van Amerika, trokken vele Afro-Amerikanen naar het noorden. Zij vestigden zich in Harlem, voorheen een landbouwgebied, maar inmiddels uitgegroeid tot een wijk van de stad New York. Al snel was Harlem een smeltkroes van Afro-Amerikanen en landgenoten afkomstig uit het Caribisch gebied. Tegen de achtergrond van de Roaring Twenties ontstond er een enorme culturele bloei onder deze bevolkingsgroepen door de drang hun eigen identiteit en achtergrond te bevestigen in literatuur, schilderkunst, dans en muziek. Deze beweging raakte internationaal bekend als de Harlem Renaissance.

Afro-Amerikaanse ziel

Deze beweging en dan vooral de dichters die er uit voortkwamen vormen de inspiratiebron voor het programma Rising van Lawrence Brownlee. ‘Het idee voor Rising is ontstaan tijdens de lockdown in 2020 vanwege de covidpandemie’, verklaarde de tenor in een interview. ‘Ik voelde door de gebeurtenissen rond de dood van George Floyd, die in mei 2020 stierf tijdens zijn arrestatie door politiegeweld, en de daaropvolgende protesten van de Afro-Amerikaanse bevolking de behoefte om jonge Afro-Amerikaanse componisten de kans te geven hun stem te laten horen.’

Brownlee was inmiddels een gevierd belcantotenor en had al optredens in zijn agenda staan in Carnegie Hall in New York, Wigmore Hall in Londen en ook Het Concertgebouw. ‘Het leek mij een perfecte gelegenheid om deze jonge componisten een podium te geven. Daarom heb ik opdrachten gegeven voor nieuwe liederen gebaseerd op teksten van schrijvers en dichters van de Harlem Renaissance. Ik ben als kind opgegroeid met het werk van dichters als Langston Hughes, W.E. du Bois en James Baldwin. Zij gaven de Afro-Amerikaanse ziel een stem, een vorm. En nu geven deze jonge componisten er met hun muziek een eigen draai aan.’

Boegbeelden

Om duidelijk te maken dat deze componisten op de schouders staan van voorgangers, programmeerde Brownlee ook werk van de in 1972 overleden componiste Margaret Bonds, die direct contact had met James Mercer Langston Hughes, en van de in 2017 overleden Robert Lee Owens die zowel in 1958 als in 1975 teruggreep op teksten van diezelfde Hughes voor zijn liedcycli Silver Rain en Desire.
Margaret Bonds was een muzikaal boegbeeld van de Harlem Renaissance en een van de eerste vrouwelijke Afro-­Amerikaanse componisten die in de Verenigde Staten erkenning kreeg en veelvuldig werd uitgevoerd. Ze werd vooral bekend door haar arrangementen van spirituals en haar samenwerking met Langston Hughes. Toch bleef Songs of the Seasons tijdens haar leven ongepubliceerd. De cyclus kenmerkt zich door blues- en jazzinvloeden en Afro-Amerikaanse ritmes in de begeleiding.

Hoewel Robert Lee Owens geen deel uitmaakte van de Harlem Renaissance, was hij wel een van de eerste componisten die teruggreep op het werk van de dichters uit die periode. Hij wordt beschouwd als een van de vertegenwoordigers van de Afro-Amerikaanse liedkunst, maar hij zette zichzelf veel meer neer als een componist die beïnvloed is door de Romantiek van Franz Schubert en Robert Schumann. Owens kwam door dienst te doen tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland terecht, waar hij zich uiteindelijk vestigde. In zijn liederen op teksten van Langston Hughes bereikte hij een fusie tussen de Duitse Liedtraditie, theaterinvloeden (duidelijk aanwezig in bijvoorbeeld Carolina Cabin uit Silver Rain) en Afro-Amerikaanse elementen. 

Muziek voor iedereen

Door aandacht te geven aan deze juwelen uit de Afro-­Amerikaanse liedtraditie en ze te combineren met nieuw werk van de Afro-Amerikaanse dertigers en veertigers Jeremiah Evans, Jasmine Barnes, Brandon Spencer, Damien Sneed, Shawn E. Okpebholo en Joel Thompson hoopt Brownlee bij te dragen aan het vergroten van de c­anon van Afro-Amerikaanse liederen en ook de aandacht voor deze componisten uit heden en verleden te stimuleren. ‘Het programma is enorm divers. Hoewel alle componisten een vergelijkbare achtergrond hebben, maken ze gebruik van vele invloeden. Bij allemaal hoor je wel de Afro-Amerikaanse achtergrond in elementen uit gospel en blues, maar verder klinkt bij de een Strauss door, bij de ander weer pop, jazz of musical. Zo denk ik bij The Gift to Sing van Damian Sneed direct aan West Side Story van Leonard Bernstein. De liederen bezingen analoog aan de teksten niet alleen onze worstelingen, maar ook onze t­riomfen, onze vreugde, onze inspiratie. Dat maakt het muziek voor iedereen. Veel mensen denken doorgaans dat muziek geschreven door componisten van kleur alleen gezongen kan worden door vocalisten van kleur. Daar ben ik het niet mee eens. Vandaar ook dit project; ik hoop en wens dat deze liederen gewoon tot het algemene liedrepertoire gaan behoren.’