'Ik mocht alleen maar lange noten spelen'

Zowel een sterke verbondenheid met de wereld om haar heen als het streven naar onafhankelijkheid zitten haar in het bloed. Mariya Semotyuk moet een jaar of zes zijn geweest zijn toen tienduizenden mensen door heel Oekraïne elkaar de hand gaven om zo een levende ketting te vormen. Het zou nog een paar jaar duren voordat Oekraïne onafhankelijk zou worden, maar het gevoel van diepe saamhorigheid zal ze nooit vergeten.

‘Onder het sovjetregime mochten mijn ouders hun Grieks-katholieke geloof niet openlijk belijden. De Oekraïense taal werd onderdrukt, de geschiedenis werd aangepast aan de communistische ideologie en boeken van bepaalde schrijvers waren verboden. Maar ondergronds bleef het allemaal dubbel en dwars voortbestaan!

Die situatie heeft me geleerd om tegen alle stromen in op te komen voor je eigen identiteit. In mijn huidige leven grijp ik terug naar dit verleden door me in te zetten voor de Oekraïense gemeenschap in Nederland en door bepaalde tradities in ere te houden. Ieder jaar met Pasen besteed ik bijvoorbeeld vele uren aan het minutieus beschilderen van paaseieren met een typisch Oekraïense techniek.’

Natuurlijke habitat

‘Als ik mijn ouders mag geloven begon ik al met zingen voordat ik kon praten. Een van mijn eerste jeugdherinneringen is dat ik als driejarige op het podium van de muziekschool met andere kinderen sta te zingen.’ Het eerste instrument dat ze bespeelde was de sopilka, een soort blokfluit. Later stapte ze over op de piano en de dwarsfluit.

‘Het had ook een ander instrument kunnen zijn, bijvoorbeeld cello. Ik wilde zingen op mijn instrument, dat was alles.’ Op haar tiende ging ze naar een speciale school, waar een substantieel deel van de tijd aan muziek werd besteed. De opleiding was heel streng, maar ook bijzonder veelzijdig. Ze kreeg naast instrumentale lessen heel intensief solfège en leerde dirigeren. 

‘Met het schoolkoor gingen we op tournee door Europa, ook in Nederland hebben we in die tijd opgetreden, tijdens een festival voor kinderkoren. Het podium was voor mij een natuurlijke habitat, een fijne plaats om mijn theatrale kant de vrije hand te geven.’ Er volgden veel competities op persoonlijke titel waarbij ze vaak in de prijzen viel. 

Romantiek

Na haar eindexamen kreeg ze aanbiedingen om met een beurs in de Verenigde Staten en Zwitserland te komen studeren, maar uiteindelijk koos ze voor Leipzig. ‘In Leipzig moest ik op een houtje bijten, maar daar stond tegenover dat ik les kreeg van fluitiste Irmela Bossler. Met haar prachtige diepe klank inspireerde ze me enorm en persoonlijk was ze als een moeder voor me. Technisch viel er nog wel een inhaalslag te maken en een half jaar mocht ik alleen maar lange noten spelen. Heel louterend was dat voor mij, na alle successen die ik in Oekraïne had behaald.’

Mariya ontwikkelde een brede muzikale interesse, waarbij vooral het romantische repertoire en de liefde voor improviseren naar voren kwamen. ‘Ik hou ervan als de muziek een verhaal vertelt, als de muziek allerlei emoties losmaakt en mij op zó’n manier meeneemt dat ik mezelf helemaal vergeet.’ 

Over romantiek gesproken: in Leipzig ontmoette ze ook haar huidige man, organist David Schlaffke. ‘Alles begon met muziek – we speelden samen Bach-sonates. Sinds die tijd vormen wij een vast duo en we vinden het heel leuk om onbekend repertoire te ontdekken.’

Een hele klus

Eenmaal aangenomen in het Koninklijk Concertgebouworkest vond ze het niet meteen eenvoudig om er haar weg te vinden. ‘Het ensemblespelen, de timing, de intonatie, het was alles bij elkaar een hele klus. Ik bespeelde een Duitse fluit die niet direct mengde met de instrumenten van de anderen. Nu pas, na tien jaar, voel ik dat ik het allemaal een beetje heb begrepen. De eerste jaren heb ik ook nog wel eens gedacht: moet ik niet toch proberen ergens eerste fluitist te worden?

Uiteindelijk kwam ik erachter dat de rol van tweede fluitist juist heel boeiend is en heel goed bij me past. Wanneer en hoe steun je de eerste fluitist, wanneer speel je zelf solistisch, met welke groep uit het orkest speel je samen? Het is iedere keer weer een uitdaging. Naast tweede fluit speel ik piccolo en soms de altfluit; die afwisseling werkt voor mij heel goed, de (alt)fluit is wat meer ingebed in het orkest en de piccolo is wat solistischer.’

Heel gelukkig is ze met de samenwerking binnen de fluitgroep: ‘We hebben samen een mooie balans gevonden. Met onze vijf nationaliteiten en evenzoveel persoonlijkheden is er een groot wederzijds respect en een enorme bereidheid om elkaar te steunen.’ 

Opruimen

Al die jaren heeft ze gestaag gewerkt aan haar doelstellingen. Een goede opleiding volgen, meedoen aan competities, een baan vinden en een gezin stichten met minstens één dochter. Het is allemaal gelukt. Ze voelt zich gezegend en tegelijkertijd weet ze dat het juist nu tijd is om zich verder te ontwikkelen. Alleen maar nog harder studeren is volgens haar niet de juiste weg.

Geïnspireerd door het boek Magic Cleaning van Marie Kondo heeft ze besloten om alleen nog dingen om zich heen te verzamelen waar ze van houdt, de rest mag weg. Niet alleen het huis krijgt een grondige opruimbeurt. Ze heeft zich voorgenomen om zo min mogelijk te doen en datgene wat ze doet zo langzaam en zo bewust mogelijk. 

‘Deze nieuwe instelling geeft me een weldadige rust en een gevoel van grote vrijheid. Ik doe alleen nog dingen die me gelukkig maken. Een van die dingen is het spelen van kamermuziek, maar ook het programmeren ervan. Ik hou er erg van als een programma conceptueel helemaal klopt. Ik geniet ervan om als lid van de KAR (Kamermuziek Adviesraad) mee te kunnen werken aan de programmering van de serie Close-up in de Kleine Zaal.’

De instrumenten van Mariya Semotyuk

Mariya speelt sinds 2009 op een Brannen-Cooper-dwarsfluit, gemaakt van goud met een zilver­mechaniek. Haar houten piccolo van bouwer Jochen Mehnert was het eerste wat ze kocht van haar salaris toen ze net aangesteld was in haar eerste orkest, de Staatskapelle Halle. ‘Ik hou van houten instrumenten, het materiaal voelt heel organisch en ze komen qua klank het dichtst bij de menselijke stem.

En dat is toch waar ik uiteindelijk op uit ben: zingen op mijn instrument. We hebben onlangs met de fluitgroep twee houten fluiten besteld bij voormalig eerste fluitist Jacques Zoon, die nu een eigen atelier heeft. Ik kan niet wachten om ze uit te proberen.’