Omdat het echte blokfluit­repertoire enigszins beperkt is, zijn blokfluitisten voor hun programmasamenstelling vaak aangewezen op het uitgebreidere repertoire voor traverso, de houten dwarsfluit. Veel barokcomponisten vonden het helemaal niet erg als hun composities op andere instrumenten gespeeld werden; als dit betekende dat de werken meer verkocht werden juichten ze het vaak alleen maar toe. Met name Georg Philipp Telemann was behoorlijk commercieel ingesteld. Zo gaf hij zelf een tijdschrift uit, Der getreue Music-­Meister, het eerste Duitse muziektijdschrift, waarin hij zijn composities publiceerde. Hij zorgde ervoor dat ze nooit compleet waren zodat men steeds ook het volgende nummer moest bestellen om alle delen van een stuk te verkrijgen. 

Bach: Fluitsonate

Johann Sebastian Bach hoefde deze moeite niet te doen omdat hij zijn leven lang in loondienst was. Zijn bekendste kamermuziekwerken ontstonden in zijn periode als kapelmeester aan het hof van Köthen. Ondanks het treurige feit dat in die periode zijn eerste vrouw en een aantal van zijn kinderen overleden, was het in professioneel opzicht een gelukkige tijd voor Bach. Hij had een werkgever die hem enorm waardeerde en hij had fantastische musici ter beschikking. Prins Leopold gaf niet minder dan een kwart van zijn budget uit aan muziek. Omdat Bach in die tijd niet aan een kerk verbonden was componeerde hij vooral instrumentale muziek. Zo stammen de Brandenburgse concerten, de orkest­suites, de fluit-, viool- en gambasonates en de solowerken voor viool en cello uit deze periode. Bachs Fluitsonate in e klein, BWV 1034 ontstond waarschijnlijk ook aan het Köthense hof. Het eerste deel begint in een melancholisch e klein. Er volgt een sombere conversatie tussen fluit en basso continuo. Het tweede deel danst met sprankelende virtuositeit. Het derde deel staat in een troostrijk G groot. De fluit speelt een prachtige melodie boven een zich steeds herhalende baslijn in achtste noten. In het laatste deel horen we vuurwerk met een canonische conversatie tussen de instrumenten. 

Telemann

Waar Bach componeerde wat en hoe hij het zelf wilde, had Georg Philipp Telemann een goede neus voor wat het publiek wilde horen en ging hij mee met de laatste mode. Onder andere hierdoor was niet Bach maar Telemann de populairste Duitse componist van de achttiende eeuw. Vanaf zijn kindertijd was zijn passie voor muziek duidelijk.

Hij schreef in zijn autobiografie: ‘Ik leerde ook viool, fluit en citer te bespelen, waarmee ik de buren onderhield, zonder me te realiseren dat muziek ook opgeschreven kon worden.’ Op zijn twaalfde componeerde hij al een opera waarin hij zelf de hoofdrol zong. Hij schreef dat er als reactie een menigte muzikale vijanden naar zijn moeder kwam om haar te vertellen dat hij minstreel, koorddanser of caviatrainer zou worden als zijn muzikale activiteiten niet snel zouden stoppen. 

Het bloed kroop echter waar het niet gaan kon. Hoewel hij van plan was om voor de lieve vrede rechten te gaan studeren in Leipzig, is zijn naam nergens te vinden op lijsten van ingeschreven studenten. Hij wijdde zich volledig aan de muziek. Hij verdiepte zich in de Franse barokmuziek en in Polen verkende hij met groot enthousiasme de Poolse volksmuziek. Ergens in het eerste decennium van de achttiende eeuw ontmoetten Telemann en Bach elkaar en raakten ze bevriend. 

In tegenstelling tot Bach, die een echte strijker en toetsenist was, was Telemann een multi-instrumentalist. In zijn auto­biografie schrijft hij dat hij klavierinstru­menten, viool, blokfluit, hobo, traverso, chalumeau, viola da gamba, contrabas en bastrombone speelde. Hij publiceerde verschillende collecties met kamermuziekwerken maar ook series solo-fantasieën voor fluit, viola da gamba, klavecimbel en viool.

Vivaldi, Bach en Telemann zagen alledrie het potentieel van de cello

Zijn Concert in a klein voor blokfluit, viola da gamba en basso continuo is een voorbeeld van de bijzondere combinaties waar Telemann voor componeerde. In dit concert worden Franse, Italiaanse en Duitse elementen verweven tot een samenhangend werk in de ‘gemengde smaak’ (‘les goûts réunis’). Met zijn gepuncteerde ritmes doet het eerste deel Frans aan. De twee langzame delen zijn eigenlijk meer triosonates en hier vinden we diepe emotie en melancholie. De twee virtuoze snelle delen zijn meer Italiaans, al is het laatste deel ook geïnspireerd op de Poolse volksmuziek. 

Vivaldi

Een grote inspiratiebron voor zowel Bach als Telemann was de priester-componist Antonio Vivaldi. Vivaldi’s uitzonderlijk virtuoze vioolspel was zo beroemd dat musici uit heel Europa naar Venetië kwamen om les van hem te nemen. Veel van zijn muziek werd gepubliceerd in Amsterdam, waarna de partituren hun weg vonden naar muzikale centra als Weimar, Hamburg, Berlijn en Londen. Zo leerden Bach en Telemann ook Vivaldi’s muziek kennen zonder ooit een voet in Italië gezet te hebben. Zij ontleedden en imiteerden Vivaldi’s concerten en sonates en verwerkten elementen in hun eigen stijl. 

Vivaldi’s Triosonate in a klein, RV 86 voor blokfluit, fagot en basso continuo is een voorbeeld van de vindingrijkheid in instrumentatie die zowel Telemann als Vivaldi aan de dag legden. De blokfluit en fagot (hier cello) hebben een heel verschillend karakter en klinken in totaal andere registers, net als in Telemanns Concert in a klein voor blokfluit en viola da gamba. Evenals bij Telemanns concert kunnen in Vivaldi’s sonate de solisten al hun virtuositeit tentoonspreiden en eindigen ze met spetterende razendsnelle triolen.

Bach: Cellosuite en Klavecimbelconcert

Vivaldi, Bach en Telemann zagen alle drie het potentieel van de cello. Vivaldi componeerde in ieder geval tien cellosonates en minstens zevenentwintig celloconcerten. Bach componeerde alleen zes cellosuites, maar die zijn zo rijk dat ze voor cellisten als een soort bijbel fungeren. In zijn suites voor cello solo laat Bach horen dat één enkel melodisch instrument zowel melodie als begeleiding kan geven. De Eerste suite in G groot, BWV 1007 begint met een Prelude die wordt gekenmerkt door een doorgaande beweging in zestiende-noten vol arpeggio’s en toonladdermotieven. De spanning wordt opgebouwd tot aan het eind het slotakkoord met de hoge g klinkt. Het eerste Menuetto is een galant stukje en het tweede staat in een meer melancholisch g klein.

Bach bewerkte graag muziek van Italiaanse tijdgenoten voor eigen gebruik. Zo is zijn Klavecimbelconcert in d klein, BWV 974 een bewerking van een concert voor hobo en strijkers van Alessandro Marcello, de oudere broer van de bekendere componist Benedetto. Het hoboconcert circuleerde in Noord-Europa. Bachs klavierbewerking maakt het tot echte kamermuziek en het zou Bach niet zijn als hij zijn bewerking niet interessanter zou maken dan het origineel.