‘Het is een the­ma waar ik sinds de pandemie mee bezig ben’, zegt mezzo­sopraan Fleur Barron over haar opvallende recitalprogramma. ‘Het tegenover elkaar zetten van westerse en niet-westerse muziek vertegenwoordigt mijn eigen achtergrond.’

Fleur Barron is half Singaporees, half Engels en werd geboren in Ierland. Ze groeide op in Hongkong, studeerde in de VS en woont tegenwoordig in Londen. ‘Als kind ging ik vaak met mijn oom naar de Peking-opera. Ook leerde ik Mandarijn en Hokkien spreken. In het muziekonderwijs vond ik daar niets van terug.

Daar gaat alles om de westerse muziek. Ik realiseerde mij pas enkele jaren geleden dat ik nog nooit een Aziatisch stuk had gezongen. Daar heb ik snel verandering in gebracht.’
In dit recital verkent Barron haar wortels: ze zet Aziatische liederen naast westers negentiende- en twintigste-­eeuws repertoire en sluit af met een licht, haast cabaretesk blokje.

Chinese wortels

‘Het hele programma draait om de vraag ‘wat betekent ‘thuis’ voor je?’, zegt Barron. ‘Heeft thuis te maken met culturele gevoelens, je kindertijd, je state of mind? Thuis kan heel veel betekenen en voor iedereen anders zijn. Ik voel mij thuis bij de Peking-opera, bij het Aziatische wiegeliedje dat mijn oma altijd voor mij zong, maar ook bij Brahms en muziek van vandaag de dag. Vandaar dat ik erg blij ben met de twee wereldpremières van Huang Ruo en Alex Ho.’

‘Het hele programma draait om de vraag ‘wat betekent ‘thuis’ voor je?’

Barron opent het recital ook met een werk van Huang Ruo, de Chinees-­Amerikaanse componist die in 2015/2016 de eerste composer in residence van Het Concertgebouw was. ‘Fisherman’s Sonnet is geïnspireerd op de Kun-opera, de oudste en zeer gestileerde vorm van opera uit zuidelijk China. Huang Ruo gebruikt een Chinese volksmelodie en bezingt het begin van de dag en de verwondering van de visser over alle schoonheid die hij tegenkomt.’

Ook het nieuwe werk van Huang Ruo, dat zowel Mandarijn als Engels gebruikt, kent zijn wortels in de Chinese geschiedenis. ‘Het is een deel van wat een cyclus moet worden gebaseerd op de Song of Everlasting Regret, een episch gedicht uit de Tan-dynastie. Het is een gedicht gebaseerd op een waargebeurd verhaal over een keizer die verliefd wordt op een van zijn bediendes en moet kiezen tussen haar doden of aftreden. Een klassiek liefdesverhaal verbonden met politieke betekenis.’

Jeugd

Het opdrachtwerk van de Brits-Chinese componist Alex Ho, Four Miniatures for our Littler Selves, is voor Barron verbonden met de liederen uit De kinderkamer van de Rus Modest Moesorgski, die ze tijdens haar studie veel zong. Ook Alex Ho gaat in dit werk voor solostem terug naar de kindertijd, om precies te zijn de kindertijd van Barron. ‘Het werk is gebaseerd op klanken uit mijn jonge jaren die voor mij horen bij het gevoel van veiligheid, geborgenheid. Het is een heel persoonlijk werk geworden.’

Voor Barron staan de niet-westerse en westerse muziek naast elkaar en vullen ze elkaar aan. Zoals Alex Ho en Moesorgski voor haar bij elkaar horen, liggen ook Heimweh I en II van Johannes Brahms en de twee liederen die Meditation van de Chinese componiste Chen Yi vormen in elkaars verlengde. ‘Voor mij zijn de beide Heimweh-­liederen een terugblik op de gouden dagen van de jeugd. Chen Yi is erg beïnvloed door de Chinese volksmuziek en de Peking-opera die ik als kind veel hoorde. Monologue is daarbij een prachtig lied dat bezingt hoe we de connectie met onze voorouders hebben verloren. Een connectie die voor mij bijvoorbeeld ook zit in een Chinese traditional als de Northeastern Lullaby.’

Thuisland

Na het nieuwe werk van Huang Ruo wordt de toon lichter en krijgt ook de Amerikaanse connectie ruim baan met My Native Land van Charles Ives. ‘Ik ben niet Amerikaans, maar toen ik in New York studeerde, miste ik de stad elke keer als ik er wegging. Deze liederen staan voor dat gevoel van missen.’

Opvallend is het schijnbaar ­vrolijke uitstapje naar het Oeigoerse lied Ananurhan dat Zubaida Azezi en Edo Frenkel in 2021 speciaal voor Barron schreven. ‘Oeigoerse muziek maakt mij erg optimistisch. Vooral in de sombere tijd van de pandemie werkte de Oeigoer­se volksmuziek erg opzwepend. Maar ook vanwege de situatie van de Oeigoeren in China wilde ik per se een werk van een Oeigoerse componist. Azezi baseerde zich in dit werk voor stem en ­prepared piano op de ­Oeigoerse mythe van prinses Ananurhan.

Zij wordt gekid­napt door een koning maar is verliefd op Jelil. Ze besluit de koning te doden en vervolgens zichzelf van het leven te beroven. In dit lied treurt Jelil om de dood van zijn geliefde. De tekst is best somber, maar de muziek is erg ritmisch en net als de volksmuziek bijzonder opzwepend.’

Ook enigszins somber en vooral angstaanjagend zijn de Vier Lieder, opus 2 van Alban Berg. De cyclus uit 1910 met de dood als overkoepelend the­ma heeft voor Barron een ‘nachtmerrieachtige kwaliteit’. ‘Voor mij staan deze liederen voor de complexe relatie die mensen met hun thuisland kunnen hebben. Het laatste lied, het eerste echt atonale lied dat Berg schreef, is daarbij een fysieke weergave van een nachtmerrie. Alsof hij wil zeggen: ‘Schoonheid zit zelfs in de verschrikkingen van de wereld.’

Vervlogen tijden

Het laatste blokje liederen is voor Barron ‘puur cabaret’. ‘Ook de liederen van de Japanner Toru Takemitsu sluiten daarbij aan. Hij is mijn ontdekking van de laatste jaren. Met de simpele, directe taal sluit hij in deze liederen op zijn eigen manier aan bij de Amerikaanse musical- en cabaretwereld waar ook Cole Porters klassieker Night and Day toe behoort. Deze song uit de musical Gay Divorce groeide uit tot een ‘American standard’.

Een lied dat echt hoort bij mijn studententijd.’ Bij die tijd horen ook de liederen van de Franse zanger en componist Charles Trenet. ‘Le fou chantant’ (de zingende dwaas), zoals zijn bijnaam luidde, was ook in de Verenigde Staten een begrip en in haar studentenjaren zong Barron zijn chansons vaak. ‘Ik vind ze ook mooi aansluiten bij het werk van Takemitsu. Liederen die het verleden reflecteren als een mooie droom van vervlogen tijden.’