Dirigent Alain Altinoglu: ‘Ik ben empathisch en extravert’

Alain Altinoglu werd geboren in Frankrijk. Zijn ouders verhuisden in 1971 vanuit Istanbul naar Parijs. Al doet zijn naam anders vermoeden, zijn hele familie is Armeens. Oorspronkelijk was zijn familienaam Altunian. ‘Die is veranderd in Altinoglu om de vervolgingen van Armeniërs in Turkije te ontlopen’, zegt hij.

‘Ik voel mezelf door en door Frans, maar de sfeer bij ons thuis was oosters, gecombineerd met een mediterrane mentaliteit. Dat voel je in mijn directie. Ik ben empathisch. Ik houd van mensen. Ik ben extravert; ik praat veel, en snel. Ik houd van grappen, van lachen.

Maar als het erop aankomt, kan ik snel omschakelen en heel geconcentreerd werken. Ik opereer met een mengeling van intuïtie en kennis. Ik zit als het ware in het midden tussen wat ik geleerd heb en waarmee ik geboren ben, en ik denk dat dat van belang is voor iedereen die actief is in de kunsten.’

Plezier uitstralen

‘Mijn moeder, die pianolerares was, heeft een grote invloed op me gehad. Ik heb nog les van haar gehad. Zij heeft in Istanbul gestudeerd bij een oud-leerling van Franz Liszt. Naast klassieke muziek luisterde ik naar pop en jazz. Dat doe ik overigens nog steeds. En ik hield van Franse chansons, Jacques Brel en George Brassens. In mijn jeugd luisterde ik naar Michael Jackson. Filmmuziek. Tijdens feestjes klonk er steevast traditionele Armeense muziek, met duduk en dhol.

Al die verschillende stijlen hebben weinig invloed gehad op mijn werk. Michael Jackson en Frédéric Chopin zijn onvergelijkbare grootheden. De enige overeenkomst die ik zie tussen pop en klassieke muziek is de energie op het podium. Als een orkest werkelijk geconcentreerd speelt, heeft het een energie die vergelijkbaar is met die van goede popmuziek; het zou ook hetzelfde plezier moeten uitstralen. Dat moeten we niet vergeten in klassieke muziek.’

Het werk van Altinoglu als muzikaal directeur bij De Munt is veelomvattend. Allereerst is hij chef-dirigent van het orkest, met een repertoire dat zich uitstrekt van de Barok tot nu. ‘Eigenlijk alles, behalve vroege muziek. Ik dirigeer bij voorkeur meerdere stijl­perioden binnen een seizoen. Daarnaast werk ik aan de verbetering en de verjonging van het orkest.

De mensen die intendant Gerard Mortier begin jaren tachtig heeft binnengehaald zijn aan hun pensioen toe. Ik moet dus veel audities bijwonen en met de kandidaten hun contract doornemen. Tegelijkertijd bespreek ik met zakelijk leider Peter De Caluwe de programmering voor de komende seizoenen.’

Jong publiek

Altinoglu ziet het ook als zijn taak om een nieuw publiek voor de muziek in De Munt te interesseren. Al is hij blij met de trouwe bezoekers, hij betreurt het dat het publiek aan het vergrijzen is. ‘We moeten proberen jongeren in aanraking te brengen met klassieke muziek. Als we het zelf niet doen, doet niemand het. Maar het is lastig om een jong publiek te bereiken.

Klassieke muziek is vrijwel verdwenen van televisie. Het speelt geen enkele rol in de wereld van internet en sociale media. Bij De Munt laten we jonge kinderen onze repetities bijwonen. Ze zitten tussen het orkest, stellen vragen. Elk jaar organiseren we een gratis concert voor hen op zondagochtend.

Dit jaar doen we Till Eulenspiegel van Richard Strauss. En het moet mogelijk zijn tieners ervan te overtuigen hoe sterk en mooi klassieke muziek kan zijn, door ze bijvoorbeeld te laten luisteren naar Le sacre du printemps met zijn spectaculaire klanken en krachtige ritmes.

Maar ik spreek ook vaak wat oudere mensen die denken dat klassieke muziek niets voor hen is. Die moet je niet meteen Schönberg of Boulez voorschotelen. Mozarts Don Giovanni is veel beter om mee te beginnen. En we mogen ook die muziek best toegankelijker maken door hen te vertellen waar ze op moeten letten.’

‘Ik vind dat ook de politiek daar een rol in kan spelen. Die zou cultuur kunnen ondersteunen, maar voert in plaats daarvan draconische bezuinigingen door. Dat is onlangs in Vlaanderen gebeurd, maar je ziet het overal. Ze willen dat orkesten fuseren, terwijl eigenlijk het omgekeerde nodig is. Mensen hebben geen besef meer van hetgeen klassieke muziek en orkesten kunnen betekenen. Daar moeten we ons sterk voor maken.’

Democratischer

Naast zijn werk als dirigent doceert Alain Altinoglu aan het gerenommeerde Conservatoire national supérieur de musique de Paris, waar hij zelf afstudeerde. Hij leidt daar momenteel acht studenten op tot dirigent. Hij werkt niet volgens vaste stramienen. ‘Ik houd mijn studenten altijd voor dat elk orkest een andere benadering nodig heeft, omdat ze allemaal anders reageren.

Daar gaan studieboeken volledig aan voorbij. Je moet je aanpassen. Ik zie dat bij mijn collega’s, en het geldt ook voor mij. Ik ben door het dirigeren bij De Munt wat democratischer geworden. Mijn studenten verschillen sterk in leeftijd en achtergrond. De ene staat als een leeuw voor het orkest, maar verdiept zich niet in ­theorie, in muziekstijlen en componisten.

'Je moet duidelijk maken dat charisma alleen niet genoeg is, dat je met studie een betere dirigent kunt worden'

Die moet je duidelijk maken dat charisma alleen niet genoeg is, dat je met studie een betere dirigent kunt worden. Een ander weet veel, maar is verlegen op het podium. Die laat ik zien hoe je muziek moet overbrengen. Geen van die studenten dirigeert zoals ik dat doe. Dat is van belang. Ze moeten vasthouden aan hun eigen persoonlijkheid, hun persoonlijke lichaamstaal. Die moeten ze zeker niet proberen te veranderen.’

Net als het weer

Altinoglu verheugt zich op zijn debuut bij het Concertgebouworkest. ‘Het is een toporkest. Ik kom daar om iets te doen waar ik goed in ben, en dat wil ik laten zien. Maar je kunt je nauwelijks voorbereiden op muziek maken met mensen die je voor het eerst ontmoet. Je moet hen zien te overtuigen van je kwaliteit. Dat hoeft niet lang te duren. Maar het is net als het weer.

Hoe fijn het ook is als de zon schijnt, je hebt daar geen invloed op. Het programma dat we gaan brengen, met César Franck en Maurice Ravel, zie ik als een uitdaging. Ik zal moeten afwachten hoe het orkest omgaat met het ‘Franse repertoire’, het gaat erom de juiste kleuringen te vinden, en die te laten passen in de akoestiek van de Grote Zaal. De musici kennen de zaal, dus daarin zullen ze me zeker behulpzaam zijn.

‘Ik ben door het dirigeren bij de munt wat democratischer geworden’

Over het nieuwe werk van Wolfgang Rihm, Sostenuto, kan ik helaas weinig zeggen omdat ik de partituur nog niet ontvangen heb. Maar toen het Concertgebouworkest me vroeg om het in première te brengen, heb ik meteen ja gezegd. Ik houd van Rihms muziek, en ik zie het als de taak van dirigenten en musici om nieuw werk uit te voeren.’

do 5 & zo 8 maart | Grote Zaal
Concertgebouworkest 
Alain Altinoglu dirigent
Jean-Yves Thibaudet piano

Bekijk dit concertprogramma