De componist: Ravel
door Michiel Cleij 03 mrt. 2021 03 maart 2021
Maurice Ravel (Ciboure 1875 – Parijs 1937) verwees in zijn muziek vaak naar voorbije tijden of verre oorden. Tegelijkertijd was hij zijn tijd vooruit: hij inspireerde vele latere componisten, jazzmusici en liedjesschrijvers.
-
De moeder van Ravel
De moeder van Ravel
-
De moeder van Ravel
De moeder van Ravel
Afkomst
Hoewel Ravels muziek vaak ‘typisch Frans’ genoemd wordt, had hij, als zoon van een Spaans-Baskische moeder en een Zwitserse vader, een Spaanse achtergrond. Dat vergrootte hij uit in diverse composities, waaronder de Rapsodie espagnole en de Boléro. Vanwege zijn compositorische precisie noemde Igor Stravinsky hem een ‘Zwitserse horlogemaker’. (beeld: de moeder van Ravel)
Debussy
Ravel, leerling van Gabriel Fauré, werd al vroeg op één lijn gezet met de dertien jaar oudere Claude Debussy: ze deelden een kleurrijk harmonisch palet, dat (tot hun beider ergernis) ‘impressionistisch’ genoemd werd. Maar de stadse Ravel week met zijn vormvaste composities wezenlijk af van de meer natuurgeïnspireerde, grillige Debussy. Hecht bevriend raakten ze nooit.
Escapisme
Bijna al Ravels werken roepen andere werelden op: de kindertijd, sprookjes, exotische streken of een nostalgisch verleden. Muziek was voor hem puur escapisme – of, zoals hij in een voorwoord bij Valses nobles et sentimentales schreef: ‘Het altijd weer frisse genot van een zinloze bezigheid.’
Koudbloedig?
Recensenten prezen unaniem zijn enorme vakmanschap en instrumentatiekunst. Maar ze betichtten Ravel ook vaak van koudbloedigheid: de fraaie buitenkant zou een levenloze, kunstmatige lading dekken. De componist, die nooit trouwde of een liefdesrelatie had, reageerde daarop fijntjes door te zeggen dat hij ‘misschien van nature kunstmatig’ was.
Afkomst
Hoewel Ravels muziek vaak ‘typisch Frans’ genoemd wordt, had hij, als zoon van een Spaans-Baskische moeder en een Zwitserse vader, een Spaanse achtergrond. Dat vergrootte hij uit in diverse composities, waaronder de Rapsodie espagnole en de Boléro. Vanwege zijn compositorische precisie noemde Igor Stravinsky hem een ‘Zwitserse horlogemaker’. (beeld: de moeder van Ravel)
Debussy
Ravel, leerling van Gabriel Fauré, werd al vroeg op één lijn gezet met de dertien jaar oudere Claude Debussy: ze deelden een kleurrijk harmonisch palet, dat (tot hun beider ergernis) ‘impressionistisch’ genoemd werd. Maar de stadse Ravel week met zijn vormvaste composities wezenlijk af van de meer natuurgeïnspireerde, grillige Debussy. Hecht bevriend raakten ze nooit.
Escapisme
Bijna al Ravels werken roepen andere werelden op: de kindertijd, sprookjes, exotische streken of een nostalgisch verleden. Muziek was voor hem puur escapisme – of, zoals hij in een voorwoord bij Valses nobles et sentimentales schreef: ‘Het altijd weer frisse genot van een zinloze bezigheid.’
Koudbloedig?
Recensenten prezen unaniem zijn enorme vakmanschap en instrumentatiekunst. Maar ze betichtten Ravel ook vaak van koudbloedigheid: de fraaie buitenkant zou een levenloze, kunstmatige lading dekken. De componist, die nooit trouwde of een liefdesrelatie had, reageerde daarop fijntjes door te zeggen dat hij ‘misschien van nature kunstmatig’ was.
-
Ravel en jazzorkestleider Paul Whiteman
Ravel en jazzorkestleider Paul Whiteman
-
Ravel en jazzorkestleider Paul Whiteman
Ravel en jazzorkestleider Paul Whiteman
Jazz
Zoals vele Fransen raakte ook Ravel na de Eerste Wereldoorlog gefascineerd door de opkomst van de jazz. De twee pianoconcerten en de Vioolsonate zitten vol jazzy effecten. De jongere componist Olivier Messiaen zou later oordelen dat Ravel door die flirt ‘zijn enorme talent verkwanselde’. (foto: Ravel en jazzorkestleider Paul Whiteman)
Boléro
Ravel over zijn beroemdste compositie, de Boléro, bestaande uit de aanzwellende herhaling van twee themaatjes: ‘Het is mijn enige meesterwerk, maar er zit geen noot muziek in.’ Het bijbehorende ballet was gesitueerd in een Spaanse kroeg, maar Ravel had liever een decor gezien van een fabrieksterrein met een rokende schoorsteen.
Jazz
Zoals vele Fransen raakte ook Ravel na de Eerste Wereldoorlog gefascineerd door de opkomst van de jazz. De twee pianoconcerten en de Vioolsonate zitten vol jazzy effecten. De jongere componist Olivier Messiaen zou later oordelen dat Ravel door die flirt ‘zijn enorme talent verkwanselde’. (foto: Ravel en jazzorkestleider Paul Whiteman)
Boléro
Ravel over zijn beroemdste compositie, de Boléro, bestaande uit de aanzwellende herhaling van twee themaatjes: ‘Het is mijn enige meesterwerk, maar er zit geen noot muziek in.’ Het bijbehorende ballet was gesitueerd in een Spaanse kroeg, maar Ravel had liever een decor gezien van een fabrieksterrein met een rokende schoorsteen.
-
Ravel op zijn doodsbed
Ravel op zijn doodsbed
-
Ravel op zijn doodsbed
Ravel op zijn doodsbed
Erfenis
In zijn laatste tien jaar leed Ravel aan een hersenziekte. Vanaf 1933 kon hij niet meer componeren, hoewel hij naar eigen zeggen nog vol muzikale ideeën zat. Bij zijn dood gold hij als de beroemdste Franse componist van dat moment. Tot zijn bewonderaars behoorden Poulenc, Stravinsky en Pijper. Zijn invloed bereikte ook George Gershwin, Cole Porter, diverse jazzpianisten onder wie Bill Evans én de Nederlandse liedjesschrijver Harry Bannink. (beeld: Ravel op zijn doodsbed)
Erfenis
In zijn laatste tien jaar leed Ravel aan een hersenziekte. Vanaf 1933 kon hij niet meer componeren, hoewel hij naar eigen zeggen nog vol muzikale ideeën zat. Bij zijn dood gold hij als de beroemdste Franse componist van dat moment. Tot zijn bewonderaars behoorden Poulenc, Stravinsky en Pijper. Zijn invloed bereikte ook George Gershwin, Cole Porter, diverse jazzpianisten onder wie Bill Evans én de Nederlandse liedjesschrijver Harry Bannink. (beeld: Ravel op zijn doodsbed)