De brieven van Claude Debussy

In 2010 verzorgde schrijver en cellist Lucas Bunge (1929) een keuze uit de brieven van Claude Debussy (1862-1918). Eigenlijk is Hartstochtelijk houd ik van muziek niet zomaar een bloem­lezing, maar een complete biografie. De aantekeningen bij de brieven zijn vaak goud waard. 

Zo schrijft Bunge dat de begrafenis van Debussy, die tegen het eind van de Eerste Wereldoorlog aan de gevolgen van darmkanker overleed, plaatsvond terwijl Parijs zwaar onder vuur lag van Duitse kanonnen. Door dit geweld was groots ‘rouwvertoon zinloos’: ‘Het schijnt een musicus te zijn, zouden winkeliers van Montmartre gezegd hebben, toen de korte rouwstoet in grijs en koud weer passeerde.’

In het begin zijn de brieven vol eenzaamheid. Dan wordt de componist door liefdesperikelen geplaagd. En als hij eindelijk het geluk heeft gevonden, bepalen geldproblemen zijn leven. Sommige brieven zijn pijnlijk om te lezen, maar er valt vooral veel te genieten, dankzij de rake observaties en het gevoel voor humor van het ‘muziekmannetje’, zoals hij zichzelf ergens noemt. Een verblijf in de Villa Medici te Rome van twee jaar vat hij samen in de woorden: ‘Een stad vol vlooien, marmer en verveling.’ De uitbundig versierde kerken aldaar noemt hij ‘een orgie van beeldhouwwerk, schilderijen en mozaïek’, waarin Christus eruitziet ‘als een verdwaald skelet, dat zich neerslachtig afvraagt waarom ze hem daar hebben geplaatst’.

Natuurlijk zijn er ook successen: als de Parijse muziekliefhebbers in 1908 drie jaar na de première opnieuw naar La mer kunnen luisteren, wordt Debussy tot tien keer toe teruggeroepen; de laatste keer betreedt hij het toneel met zijn overjas al aan en zijn hoed op.

Zijn opinies over andere componisten zijn altijd origineel en soms zelfs fris. Over Stravinsky: ‘Een jonge wilde die lawaaidassen draagt en vrouwen een handkus geeft terwijl hij op hun tenen staat.’

Nadat Debussy een editie heeft verzorgd van Bachs Sonates voor viool en klavier schrijft hij aan zijn muziekuit­gever over het gebrek aan ideeën van ‘de oude Saksische cantor’. ‘Hij is alleen te verdragen als hij op zijn best is. Daar zeg je nogal wat, zult u zeggen.’ Inderdaad, maar hij gaat nog verder. Hij stelt dat het jammer is dat Bach niet iemand in zijn omgeving had, een vriend of een uitgever, die hem de raad had gegeven één dag in de week niet te componeren, waardoor wij niet ‘door zeeën van vreugdeloze maten hadden moeten waden’. Het is ‘uiteindelijk alleen gymnastiek’. 

Dit prachtboek biedt een intieme kennismaking met Debussy als mens en musicus. Je gaat van hem houden en pinkt een traantje weg als het einde nadert en hij met kenmerkende relativering schrijft: ‘De muziek heeft mij helemaal verlaten. Als het niet om te huilen is, dan is het zeker een beetje lachwekkend.’