Edvard Grieg was vooral een meester in de miniatuurkunst, zoals blijkt uit zijn talloze liederen en korte pianostukken. Maar in zijn Derde vioolsonate in c klein, opus 45 pakt hij groots en meeslepend uit. 

Storm op zee, dat is het beeld dat het hoofdthema van het eerste deel oproept. Er klinkt een hartstochtelijk lied, waarna een grillige, beklemmende melodie ons in de greep houdt. Met dezelfde golvende beweging waarmee hij het deel begon, stevent Grieg in volle vaart af op de eindstreep. Het middendeel ademt de sfeer van de negentiende-­eeuwse salons en sluit aan bij de lyrische stukken waarin de componist uitblonk. Viool en piano lijken hier elk hun eigen weg te gaan. In de virtuoze finale steekt de storm weer op. Slechts twee contrasterende thema’s liggen aan de basis van dit temperamentvolle deel, vol passie en drama. Grieg droeg zijn derde en tevens laatste vioolsonate op aan de bevriende Duitse schilder Franz von Lenbach, als dank voor de prachtige portretten die deze in Rome had gemaakt van de componist en zijn echtgenote Nina. De première vond plaats in december 1887 in Leipzig met de Russische vioolvirtuoos Adolph Brodsky; Grieg zelf zat aan de piano. De repetitie de dag ervoor liep uit op onenigheid. Grieg: ‘Brodsky wilde de klep van de vleugel naar beneden hebben, maar ik gaf niet toe; ik liet hem omhoog en beloofde om zachter te spelen. Toen hij nog steeds niet tevreden was, zei ik: dit is een Noorse belofte! Hij geloofde me en speelde geweldig.’ Belofte of niet: de uitvoering was een doorslaand succes. De sonate werd al gauw razend populair, mede dankzij grote violisten als Wieniawski, Ysaÿe en Kreisler die het werk op hun repertoire namen. 

In 1850 waren Robert en Clara naar Düsseldorf verhuisd. Niets leek hun geluk in de weg te staan. Hij was in deze stad aan de Rijn benoemd tot Generalmusikdirektor, zij was inmiddels een beroemd pianiste. 

Maar de vreugde was helaas van korte duur. Robert faalde als dirigent en al spoedig namen anderen zijn taak over, waarna het met zijn toch al labiele psyche bergafwaarts ging. Gelukkig wel met oplevingen van creativiteit zoals blijkt uit de Eerste ­sonate in a klein. ‘Mit leidenschaftlichem Ausdruck’ staat boven het eerste deel, dat een stroom van zowel tedere als zinderende emoties bevat. Het tweede deel, een intiem, luchtig Allegretto, klinkt alsof het onderdeel is van een rustige conversatie. Tegen het einde van de voortrennende finale duikt weer even het hoofdthema van het eerste deel op.  

Het huwelijk van de Belgische viool­virtuoos Eugène Ysaÿe en Louise Bourdeau vormde de aanleiding en inspiratie voor César Francks enige sonate voor viool en piano, de ­Sonate in A groot.

Ysaÿe speelde de sonate voor het eerst tijdens zijn huwelijksfeest op 26 september 1886 en bezorgde het werk drie maanden later in Brussel zijn publieke première. Daarna voerde hij het nog vele malen tijdens tournees uit en vertelde zijn publiek er dan graag bij dat hij het ‘con amore’ (met liefde) speelde, aangezien het een huwelijksgeschenk was.

Francks oorspronkelijke idee was de ­Sonate in A groot te openen met een langzaam, bespiegelend deel. Ysaÿe overtuigde hem dat het beter zou werken in een sneller tempo en dus schreef de componist er ‘Allegretto’ boven, maar wel met de toevoeging ‘ben moderato’.

De twee thema’s die Franck in het eerste deel tegenover elkaar zet – het ­eerste is bijna geheel voor de violist, het tweede voor de piano – hergebruikt hij tevens in de andere delen, zoals hij vaker deed. De Sonate in A groot werd een van Francks populairste composities – niet zo verwonderlijk, want het werk staat bol van prachtige melodieën, verbeeldingskracht, rom­antiek en temperament.

Dat het zo geliefd is blijkt ook uit het aantal en de verscheidenheid van de bewerkingen die er van de sonate werden gemaakt. Er bestaan onder meer versies voor fluit, cello, altviool en zelfs tuba, maar alleen die voor cello kreeg de goedkeuring van de componist.

Op 30 september 1853 kreeg Robert Schumann in Düsseldorf bezoek van een bescheiden jongeman uit Hamburg met een introductiebrief van violist Joseph Joachim. De twintigjarige Johannes Brahms maakte diepe indruk op Schumann die vervolgens in een beroemd geworden artikel het jonge genie naar voren schoof als een man die zijn meesterschap niet stapsgewijs bereikt had, ‘maar als Minerva die volledig gewapend uit het hoofd van Kronos sprong.’ Brahms bleef in Düsseldorf en een maand later arriveerde ook Joachim om Schumanns Fantasie opus 131 uit te voeren.

Ter verwelkoming stelde Schumann voor hem een cadeau aan te bieden: een gezamenlijk gecomponeerde vioolsonate. Op de titelpagina kwam te staan: ‘F.A.E’. De drie letters waren de initialen van Joachims motto Frei, aber einsam, die in noten het motief van de sonate vormden. ‘In afwachting van de komst van hun gerespecteerde en geliefde vriend Joseph Joachim werd deze sonate geschreven door Robert Schumann, Johannes Brahms en Albert Dietrich.’ Dietrich, Schumanns compositieleerling, schreef het eerste deel en Schumann het Intermezzo en de Finale. Brahms baseerde zich op Dietrichs openingsthema en schreef een uitgelaten en energiek Scherzo waarin de piano met zijn volle akkoorden een groot aandeel heeft en het korte trio klinkt als een lied van Schumann. De volledig verraste Joachim speelde de sonate diezelfde avond van blad en wist moeiteloos van elk deel de auteur te raden.