Componist Ellen Reid: ‘Het is net Tetris, alles moet op de goede plek vallen’

‘Ik kreeg een vrij open uitnodiging om een paar maanden in Amsterdam te verblijven, onder meer om in kleinere concerten te werken met de ongelooflijke musici van het Koninklijk Concertgebouworkest en om een opdrachtwerk te componeren.’ Reid heeft ervaring met residencies, maar deze was anders dan alle voorgaande. ‘Ze hadden in Amsterdam mijn werk goed bestudeerd en wilden de ervaring zo goed mogelijk laten aansluiten bij mij als kunstenaar en persoon. Meestal valt de première van het werk binnen zo’n periode, maar dit keer ging de residency vooraf aan het componeren. Zo was er meer tijd om verbinding te zoeken. Ik werkte met leden van het Concertgebouworkest en academisten samen aan de uitvoering van kamermuziekwerken voor een concert in de Kleine Zaal [11 april 2024, red.]. Tegelijkertijd ging bij De Nationale O­pera The Shell Trial in première met orkestleden en academisten, dat was puur toeval. Ik vond het geweldig om al die getalenteerde mensen aan het werk te zien.’

Een cadeau

‘Ik heb iedereen als heel open ervaren, dat voelde als onderdeel van de cultuur van het orkest.’ Op mijn vraag of deze samenwerking haar ook beïnvloed heeft als persoon, in hoe ze werkt, neemt Reid de tijd om na te denken. ‘Werkend over de hele wereld doe je als kunstenaar vreemde ervaringen op, ook minder positieve. Deze ervaring was alleen maar geweldig. Ik ervoer veel steun in een creatieve omgeving. De orkestleden zijn zo begaafd en open, de zaal is prachtig en het publiek is heel warm. Het is als vruchtbare aarde waarin mijn muziek kan groeien. En dat is een cadeau.’ De open sfeer ervoer Reid ook toen ze in juni online – ze was inmiddels weer thuis in New York – schetsen voor haar opdrachtwerk uitprobeerde in een doorspeelrepetitie. ‘Het was voor mij heel nuttig en het was heel genereus van het orkest om hiervoor de tijd te nemen. Ik kon het orkest horen via een beschermde YouTube-verbinding en ik communiceerde met dirigent Alena Hron via Zoom. Ik had twee versies geschreven voor een passage in het eerste deel van mijn werk. Het thematische materiaal was hetzelfde, in de instrumentatie zaten kleine verschillen.’

‘Hoe ­dichter ik bij de deadline kom, hoe meer ideeën ik krijg’

Met gebaren in het beeldscherm legt ze uit: ‘De eerste versie ontwikkelde zich naar buiten, de tweede juist meer naar binnen. Het was heel nuttig om beide versies te kunnen horen. De musici waren geweldig. Ik vroeg veel van ze, zoals ‘kunnen jullie, in plaats van wat ik heb opgeschreven, dit doen?’ en dat deden ze dan gewoon’, zegt Reid met bewondering in haar stem. Lachend: ‘Ik hoorde ook heel goed wat niet werkte. Voor sommige passages schrijf ik instructies, dat werkt soms beter dan losse woorden. Herhaal dit, maar steeds wat hoger en wat luider. Iedereen stortte zich volledig op de instructies om de juiste textuur te creëren. Het was productief, maar voor mij ook een beetje ongemakkelijk, omdat het materiaal nog zo ruw was. Je geeft iets prijs wat nog niet zijn uiteindelijke vorm heeft. Sommige momenten geven opluchting en opwinding en andere momenten… Maar daar doe je het voor, als schepper moet je grenzen verkennen.’

Heerlijk vooruitzicht

Een maand voor de deadline is er nog veel te doen. ‘Speel je wel eens Tetris? Zo voelt het een beetje. Alles moet nog op de goede plek vallen. Hoe ­dichter ik bij de deadline kom, hoe meer ideeën ik krijg. Dit zal mijn eerste orkestwerk zijn dat uit verschillende delen bestaat. Het was heel leuk om te spelen met het eigen karakter van de delen en tegelijkertijd verbindingen te leggen.’ Het eerste deel keert zich naar binnen, het tweede deel naar buiten, besloot Reid na de ­doorspeelrepetitie. ‘Sinds die repetitie heb ik alweer een miljoen dingen veranderd. Ik weet dat het orkest alles kan spelen en hoef mezelf geen enkele beperking op te leggen. Het beste deel van de residency moet nog komen. Het is een heerlijk vooruitzicht dat dit orkest met Klaus Mäkelä mijn muziek in deze mooie zaal zal gaan uitvoeren.

Het is als een gesprek en ik kan niet wachten op het antwoord dat Klaus en het orkest zullen geven op mijn werk, ze brengen met hun talent de muziek tot leven. En dan gaan we ermee op tournee in de Verenigde Staten, een heel nieuw hoofdstuk. De muziek ontwikkelt zich tijdens zo’n tournee als een persoon die je steeds beter leert kennen en van wie je gaat houden.’ Wordt de tournee het sluitstuk? ‘Voor dit moment, we zullen zien! Amsterdam en ik hebben een goede relatie opgebouwd, ik hoop dat we die voortzetten in de toekomst.’