Wat is een cimbalom?

Hoe klinkt een cimbalom?

Het cimbalom is een trapeziumvormig snaarinstrument dat wordt aangeslagen met stokjes. De grootste cimbaloms omvatten ruim vier octaven en zijn chromatisch gestemd. De dikke metalen snaren hebben een karakteristieke doordringende klank. Die eigenschappen verleidden diverse componisten de cimbalom in orkest- en ensemblewerken te gebruiken.

Behalve Hongaren als Franz Liszt, Béla Bartók en Zoltán Kodály waren dat onder anderen Igor Stravinsky (die prompt een cimbalom aanschafte) en moderne meesters als Pierre Boulez en Louis Andriessen. In de jaren '60 en '70 was de cimbalom opvallend populair bij filmcomponisten om een exotische sfeer te suggereren. John Barry gebruikte het instrument effectief in zijn tune voor de tv-serie The Persuaders!.

Fragment uit de Háry János-suite van Zoltán Kodály

Wat is de geschiedenis van de cimbalom?

Voorlopers van de cimbalom vind je al bij mediterrane volkeren van zo’n 2000 jaar voor Christus, en in het oude Azië. Uit citer-achtige instrumenten die met stokken werden bespeeld ontstonden behalve de cimbalom onder meer de hammered dulcimer en het hakkebord, populair in Engeland en de Lage Landen. De huidige concertcimbalom werd rond 1870 ontwikkeld door de Hongaarse pianobouwer Josef Schunda, op basis van de dulcimber die door zigeunermuzikanten werd gebruikt. Maar kleinere, draagbare cimbaloms bleven even populair.

Familieleden van de cimbalom zijn de Perzische santur, de Turkse qanun, en de Chinese yangqin. In de Germaanse landen spreekt men van Hackbrett/hakkebord/Brettl/hackbräde, in Engelstalige landen van dulcimer – afgeleid van dulce melos (‘zoet geluid’). De Italianen noemden het instrument cembalo, wat vervolgens ook ging slaan op het klavecimbel – een ‘toetscimbaal’.

In Nederland raakte de benaming cimbaal ingeburgerd, al definieert de Dikke Van Dale dat woord als het slagwerkinstrument dat we ook kennen als bekkens: koperen of bronzen, in het midden gewelfde schijven die tegen elkaar worden geslagen.