Het gevierde Amerikaanse Attacca Quartet bestond in 2023 twintig jaar. Toch is het voor het eerst dat het gezelschap Het Concertgebouw aandoet. Ze maken met hun debuut meteen hun naam waar met een bijzonder programma. Een mixtape van verschillende werken vormt de opmaat tot het Strijkkwartet in cis klein, opus 131 van Ludwig van Beethoven.

‘Een droom die werkelijkheid wordt’, zo noemt tweede violist Domenic Salerni het Concertgebouwdebuut. ‘We hebben in de Verenigde Staten een haast mythisch idee van de zalen in Europa. En Het Concertgebouw is een van de beroemdste. Muziek delen met het publiek in zo’n zaal is een onvoorstelbare ervaring.’

Het Attacca Quartet schroomt niet om meteen maar een ‘experimentele’ eerste helft neer te zetten. Een mixtape was in de jaren zeventig en tachtig de naam voor een cassettebandje met een door iemand opgenomen verzameling muziek. Deze cassette met (doorgaans illegale) opnamen vormde een visitekaartje (‘dit is de muziek waar ik van hou’) of werd samengesteld als een klinkende liefdesbrief. Na het cassettetijdperk werd het principe veel toegepast door dj’s en hiphopartiesten bij opnamen die ze zelf uitbrachten.

Beethovens inspiratie

Voor het Attacca Quartet was Beethovens Veertiende strijkkwartet in cis klein de inspiratiebron voor dit programma. ‘Het is geen standaard strijkkwartet’, legt Salerni uit. ‘Het werk bestaat uit zeven delen die naadloos in elkaar overgaan en een heel duidelijke spanningsboog hebben. Daarbinnen combineert Beethoven als een persoonlijk statement verschillende muzikale ideeën. Het werk begint langzaam. Tussendoor komen verschillende muziekstijlen langs, tot volksdansjes en minimalisme avant la lettre aan toe, en klinkt als een citaat het thema uit de Grosse Fuge [de oorspronkelijk finale van het voorgaande strijkkwartet, op. 130 uit 1825, die uiteindelijk als zelfstandig werk is uitgebracht, red.].

‘Dit specifieke kwartet van Beethoven is ons erg dierbaar’

Vervolgens eindigt het kwartet furieus als een soort dans met de duivel. We laten dit werk vooraf gaan door een persoonlijke playlist van ons kwartet, waarin de stukken die we spelen net als bij Beethovens kwartet een duidelijke spanningsboog vormen en ook naadloos in elkaar overgaan. Zo doen we onze naam, Attacca, eer aan [de muziekterm ‘attacca’ betekent ‘zonder onderbreking doorgaan naar het volgend deel’, red.].’

Dat laatste is slechts een bijkomstigheid. Het voornaamste idee was een eigentijdse equivalent van ­Beethovens fameuze strijkkwartet te maken. ‘We willen een eigen gevoel van flow creëren, een spanningsboog die net zo meeslepend is als die in Beethovens kwartet.’

Bier

‘We beginnen onze afspeellijst met een menuet en trio van Caroline Shaw en doorlopen vervolgens werken van Paul Wiancko, rockband Radiohead, opnieuw Shaw en Maurice Ravel. We eindigen met het reflecterende en op de natuur gerichte Root uit Shaws Evergreen, het centrale stuk van een van onze Grammy Award-winnende albums.’

‘Haar muziek is zo natuurlijk en organisch’, zegt Salerni over het werk van Pulitzer Prize-winnares Shaw. ‘Ze is zelf zowel zangeres als violist en dat merk je aan haar muziek. Die is helder en een mooie combinatie van minimal music en klassiek. Zowel Evergreen, een uitgebreide liefdesbrief aan een boom, als de Three Essays, gebaseerd op het werk van de Amerikaanse schrijfster en essayiste Marilynne Robertson, zijn voor ons geschreven. We hebben het gevoel dat we Caroline artistiek goed kennen. Ze is een soort composer in ­residence voor ons, al voelen we ons vaker haar quartet in residence.’

Voor Salerni is het werken met hedendaagse componisten een ware traktatie. ‘Ik zou graag een keer een biertje willen drinken met Joseph Haydn. Dat kan niet meer, maar dat kan wel met componisten als Shaw en Wiancko. Paul Wiancko is de cellist van het ­Kronos Quartet en is een productieve en unieke Amerikaanse hedendaagse stem.’

God van de kamermuziek

‘Deze hele mixtape is vrij intuïtief ontstaan’, zegt Salerni. ‘We wilden toewerken naar Beethovens opus 131. We hebben alle kwartetten van Beethoven eerder in de Verenigde Staten gespeeld, en dit specifieke kwartet is ons erg dierbaar. Ook in de Verenigde Staten geldt dat je als strijkkwartet pas echt gearriveerd bent als je een Beethoven-­cyclus speelt, al ben ik nog trotser op de complete cyclus met strijkkwartetten van Haydn die we gedaan hebben. Beethoven mag dan de god van de kamermuziek zijn, Papa Haydn is de koning van het strijkkwartet.’