Zo begonnen componisten aan hun Eerste symfonie
door Martijn Voorvelt 19 apr. 2023 19 april 2023
Deze maand klinken de Eerste symfonieën van Mozart, Beethoven én Brahms in Het Concertgebouw. Hoe begonnen de grote componisten eigenlijk aan hun symfonische oeuvre? We zetten er tien op een rijtje.
-
Eerstelingen
foto: Lukas Hartmann
Eerstelingen
foto: Lukas Hartmann
-
Eerstelingen
foto: Lukas Hartmann
Eerstelingen
foto: Lukas Hartmann
1
Wolfgang Amadeus Mozart – Eerste symfonie in Es groot, KV 16 (1764)
Tijdens een tournee door Engeland werd vader Leopold ziek en hoefde de achtjarige Wolfgang even niet op te treden. Wat doe je dan op een landerige middag in augustus? Een symfonie schrijven natuurlijk. Tegen zusje Nannerl: ‘Help me eraan herinneren dat ik de hoorns iets nuttigs te doen geef’.
2
Ludwig van Beethoven – Eerste symfonie in C groot, op. 21 (1799-1800)
Op 2 april 1800 liep tout Wenen te hoop voor de Eerste symfonie van de veelbelovende Beethoven. Keizer Frans II van het Heilige Roomse Rijk was er ook. Die had oren aan zijn kop, want hij sprak: ‘Er zit iets revolutionairs in die muziek.’
3
Felix Mendelssohn – Eerste symfonie in C groot, op. 11 (1824)
Felix Mendelssohn schreef zijn Eerste symfonie op z’n vijftiende. De eerste uitvoering vond plaats in privékring ter gelegenheid van de negentiende verjaardag van zus Fanny, die op dat moment zelf al zo’n 150 liederen en pianowerken had gecomponeerd.
4
Louise Farrenc – Eerste symfonie in c klein, op. 32 (1842)
Het oeuvre van Louise Farrenc moet hoognodig herontdekt worden. De eerste van drie symfonieën schreef ze in het jaar dat ze ook docent werd aan het Parijse conservatorium. Komend seizoen speelt het Concertgebouworkest haar Tweede ouverture (1834).
5
Anton Bruckner: Eerste symfonie in c klein (1865-66)
Aan Bruckners Eerste ging nog een ‘studiesymfonie’ in f klein (1863) vooraf. Zijn schubertiaanse Eerste symfonie choqueerde het publiek bij de première in Linz; voor de Weense uitvoering maakte hij een nieuwe versie. Er is ook een Nulde, de symfonie in d klein uit 1869, die hij na kritiek ‘ongeldig’ verklaarde.
6
Johannes Brahms – Eerste symfonie in c klein, op. 68 (1854/56, 1862-76)
Hoe kom je uit de schaduw van Beethoven? De eerste pogingen van Brahms stammen uit 1854. Pas in 1876 kwam Brahms’ Eerste symfonie tot klinken. Enthousiasme alom, voor deze ‘Tiende van Beethoven’! Het is ook nooit goed.
7
Serge Rachmaninoff: Eerste symfonie in d klein (1895)
Naar verluidt was dirigent Alexander Glazoenov dronken – hoe het ook zij, de première van Rachmaninoffs Eerste was een ramp, het werk werd volledig afgekraakt. Dankzij hypnotherapie schudde Rachmaninoff drie jaar depressie van zich af. Hoe goed de symfonie is ontdekte men pas na zijn dood.
8
Dmitri Sjostakovitsj: Eerste symfonie in f klein, op. 10 (1925-26)
De afstudeeropdracht van de negentienjarige conservatoriumstudent Sjostakovitsj maakte grote indruk, en niet alleen in de Sovjet-Unie. Bruno Walter dirigeerde haar in 1927 in Berlijn, waarna grootheden als Leopold Stokowski en Arturo Toscanini zorgden voor roem in Amerika. A star was born.
9
Florence Price – Eerste symfonie in e klein (1932)
Voor haar Eerste symfonie – geschreven terwijl ze moest herstellen van een botbreuk – won Price een prijs, maar na de succesvolle première raakte het werk in de vergetelheid. Alle vier symfonieën van Price hebben een derde deel gebaseerd op de juba, een Afro-Amerikaanse dans.
10
Leif Segerstam – Symphony of Slow Movements (1977-78 )
De onvermoeibare Segerstam is chef-dirigent van het Filharmonisch Orkest van Helsinki en de schepper van tot nu toe 352 symfonieën. De meeste duren 24 minuten en kunnen zonder dirigent worden uitgevoerd.
1
Wolfgang Amadeus Mozart – Eerste symfonie in Es groot, KV 16 (1764)
Tijdens een tournee door Engeland werd vader Leopold ziek en hoefde de achtjarige Wolfgang even niet op te treden. Wat doe je dan op een landerige middag in augustus? Een symfonie schrijven natuurlijk. Tegen zusje Nannerl: ‘Help me eraan herinneren dat ik de hoorns iets nuttigs te doen geef’.
2
Ludwig van Beethoven – Eerste symfonie in C groot, op. 21 (1799-1800)
Op 2 april 1800 liep tout Wenen te hoop voor de Eerste symfonie van de veelbelovende Beethoven. Keizer Frans II van het Heilige Roomse Rijk was er ook. Die had oren aan zijn kop, want hij sprak: ‘Er zit iets revolutionairs in die muziek.’
3
Felix Mendelssohn – Eerste symfonie in C groot, op. 11 (1824)
Felix Mendelssohn schreef zijn Eerste symfonie op z’n vijftiende. De eerste uitvoering vond plaats in privékring ter gelegenheid van de negentiende verjaardag van zus Fanny, die op dat moment zelf al zo’n 150 liederen en pianowerken had gecomponeerd.
4
Louise Farrenc – Eerste symfonie in c klein, op. 32 (1842)
Het oeuvre van Louise Farrenc moet hoognodig herontdekt worden. De eerste van drie symfonieën schreef ze in het jaar dat ze ook docent werd aan het Parijse conservatorium. Komend seizoen speelt het Concertgebouworkest haar Tweede ouverture (1834).
5
Anton Bruckner: Eerste symfonie in c klein (1865-66)
Aan Bruckners Eerste ging nog een ‘studiesymfonie’ in f klein (1863) vooraf. Zijn schubertiaanse Eerste symfonie choqueerde het publiek bij de première in Linz; voor de Weense uitvoering maakte hij een nieuwe versie. Er is ook een Nulde, de symfonie in d klein uit 1869, die hij na kritiek ‘ongeldig’ verklaarde.
6
Johannes Brahms – Eerste symfonie in c klein, op. 68 (1854/56, 1862-76)
Hoe kom je uit de schaduw van Beethoven? De eerste pogingen van Brahms stammen uit 1854. Pas in 1876 kwam Brahms’ Eerste symfonie tot klinken. Enthousiasme alom, voor deze ‘Tiende van Beethoven’! Het is ook nooit goed.
7
Serge Rachmaninoff: Eerste symfonie in d klein (1895)
Naar verluidt was dirigent Alexander Glazoenov dronken – hoe het ook zij, de première van Rachmaninoffs Eerste was een ramp, het werk werd volledig afgekraakt. Dankzij hypnotherapie schudde Rachmaninoff drie jaar depressie van zich af. Hoe goed de symfonie is ontdekte men pas na zijn dood.
8
Dmitri Sjostakovitsj: Eerste symfonie in f klein, op. 10 (1925-26)
De afstudeeropdracht van de negentienjarige conservatoriumstudent Sjostakovitsj maakte grote indruk, en niet alleen in de Sovjet-Unie. Bruno Walter dirigeerde haar in 1927 in Berlijn, waarna grootheden als Leopold Stokowski en Arturo Toscanini zorgden voor roem in Amerika. A star was born.
9
Florence Price – Eerste symfonie in e klein (1932)
Voor haar Eerste symfonie – geschreven terwijl ze moest herstellen van een botbreuk – won Price een prijs, maar na de succesvolle première raakte het werk in de vergetelheid. Alle vier symfonieën van Price hebben een derde deel gebaseerd op de juba, een Afro-Amerikaanse dans.
10
Leif Segerstam – Symphony of Slow Movements (1977-78 )
De onvermoeibare Segerstam is chef-dirigent van het Filharmonisch Orkest van Helsinki en de schepper van tot nu toe 352 symfonieën. De meeste duren 24 minuten en kunnen zonder dirigent worden uitgevoerd.
