Thuiswedstrijd voor 'Ein Heldenleben'

Hij stond al meer dan honderd keer op de bok van de Grote Zaal van Het Concertgebouw maar kan zich alle optredens nog heel goed herinneren. De akoestiek van de zaal biedt een dirigent zo veel mogelijkheden dat elk nieuw concert een mooie uitdaging vormt. En als het op akoestiek aankomt, kan Valery Gergiev over de kwaliteit van alle zalen waar hij optreedt, meepraten.

‘Hier hoef je geen moeite te doen om de klank tot in de verste hoekjes van de zaal te laten doordringen’

Valery Gergiev

Hij kent ze op zijn duimpje, en weet hoe hij alle plussen en minnen naar zijn hand kan zetten. In Het Concertgebouw geniet hij keer op keer van de perfecte akoestiek die de dirigent in staat stelt om het beste uit een orkest te halen. In januari neemt Gergiev zijn Münchner Philharmoniker mee, voor het eerst samen met zijn eigen chef-dirigent in Amsterdam te horen.

Het is uw derde seizoen bij de Münchner Philharmoniker. Hoe belangrijk is het om samen met dit orkest in de Grote Zaal van Het Concertgebouw op te treden?

Het is altijd een mooie uitdaging om in Het Concertgebouw te spelen, maar in het geval van dit concert kijk ik er nog extra naar uit. Onze eigen zaal in München is akoestisch gezien een absolute tegenpool van Het Concertgebouw. Hier in Amsterdam hoef je geen moeite te doen om de klank tot in de verste hoekjes van de zaal te laten doordringen. Er zijn ook veel meer mogelijkheden tot een doorzichtig samenspel, waarbij iedereen op de akoestiek kan vertrouwen. Het biedt veel meer gelegenheid voor het geraffineerde spel waar dit orkest toe in staat is.

De Münchner Philharmoniker bestaat sinds 1893 en is nog steeds een van de beste Duitse orkesten. Het heeft rijke tradities vooral wat betreft het Duits-Oostenrijkse repertoire zoals de symfonieën van Bruckner en de orkestmuziek van Beethoven, Mahler en Richard Strauss. Deze laatste stond ooit zelf voor het orkest, dus je hoeft de musici niet uit te leggen hoe ze de muziek van deze Münchenaar moeten spelen.

Met Brahms en Strauss op het programma geeft het orkest dan gelijk zijn visitekaartje af. En aangezien Ein Heldenleben aan het Concertgebouworkest en zijn dirigent Willem Mengelberg is opgedragen, maken jullie een mooie historische link tussen München en Amsterdam.

Wat betreft Strauss voelt het inderdaad als thuiskomen, maar het is wel de eerste keer dat wij de Derde symfonie van Brahms spelen. Hier komt de Grote Zaal van Het Concertgebouw uitstekend van pas. Wij hebben hier de kans om zowel de intensiteit als de geheimzinnige lichtheid van de klank te benadrukken. De klank die als het ware smelt en op een bijna mystieke wijze in het niets verdwijnt. In tegenstelling tot de Eerste of Vierde symfonie, is de Derde minder dramatisch in haar middendelen. Ik zou haar veel eerder elegisch noemen. Zelfs romantisch verheven, in de goede zin van het woord.

Het feit dat Ein Heldenleben zo direct met Het Concertgebouw is verbonden, legt een extra verantwoordelijkheid op onze schouders. Wij hebben dit symfonische gedicht in maart 2017 opgenomen, en deze opname is gelukkig niet onopgemerkt gebleven. Het is trouwens de eerste opname waar we in onze nieuwe opstelling spelen. Wij hebben namelijk veel geëxperimenteerd met afstanden en de plaatsing van instrumentale secties op zoek naar de maximale benutting van de akoestische mogelijkheden van onze zaal in München.

De opname van Ein Heldenleben door de Münchner Philharmoniker onder leiding van Valery Gergiev (2017)

In tegenstelling tot Het Concertgebouw is de optimale klank daar niet zo vanzelfsprekend. De zaal van de Philharmonie im Gasteig vraagt van de dirigent om een heel duidelijke voorstelling hoe hij de beste klankkleursamenstelling en de beste interactie tussen instrumentale groepen kan bereiken.

Zoveel zalen, zoveel akoestische mogelijkheden?

Uiteraard. Ik heb ervaring met de akoestiek in honderden zalen. Je moet altijd naar de best mogelijke oplossingen zoeken, of je nou in Rotterdam of in Londen speelt. Of in Rusland, waar mijn Orkest van het Mariinski Theater op vele podia optreedt. Tien jaar geleden was ik zelf nauw betrokken bij het bouwen van de nieuwe zaal voor het Mariinski Theater waarbij we geprobeerd hebben om de beste akoestische karakteristieken van de beste zalen die er bestaan, toe te passen. Ook die van Het Concertgebouw, natuurlijk, want zijn Grote Zaal blijft een van de belangrijkste podia in mijn leven.