Gustavo Núñez: ‘Ik dacht dat álle vaders fagot speelden’

Moeilijk

Geluid

Het lijkt een lange weg voor een Zuid-Amerikaan om in het Amsterdamse Concertgebouworkest terecht te komen, maar eigenlijk ging dat heel natuurlijk, zegt Gustavo, die zijn hoorn spelende broer in Londen achterna ging, en vervolgens een beurs kreeg voor de beroemde fagotklas van Klaus Thunemann in Hannover. ‘Het Concertgebouworkest heeft van jongs af aan een rol gespeeld in mijn leven. Bij ons thuis werden altijd platen van het Amsterdamse orkest gedraaid, want mijn vader was een groot bewonderaar van Brian ­Pollard, mijn voorganger in het orkest, en Joep Terwey. En als je van hun stijl houdt – grote projectie, mooi groot vibrato, expressiviteit – dan moet je de opnames waarop zij spelen ook hebben. Ik ben dus opgegroeid met dat geluid, van Brian, van Joep en van het Concertgebouworkest.’

Maar bijna was de verbintenis met Amsterdam niet tot stand gekomen. Gustavo was solofagottist van het Staatstheater Darmstadt en later bij de Bamberger Symphoniker, toen de Amsterdamse vacature voorbijkwam. Hij meldde zich aan, maar trok zich pal voor de audities terug. Hij had een paar keer in Duitsland geauditeerd en steeds de opmerking gekregen: je speelt prima, hartstikke goed, maar je past niet in ons orkest. ‘Ik had geen zin om veel geld – duur vliegticket en hotel­overnachtingen – uit te geven om weer zo’n opmerking te krijgen.’ Op het laatste moment ging hij toch, bang om er z’n hele leven spijt van te krijgen. Met in zijn achterhoofd de gedachte dat het wel weer niks zou worden was hij niet meer nerveus, speelde hij ontspannen, en kreeg de baan. Zo onverwacht dat hij alleen maar kon denken: ‘O shit.’

Gesloopt

Na 32 jaar in orkesten spelen, waarvan 25 in het Concertgebouworkest, overziet Gustavo de mooie kanten – ‘ik heb altijd vanuit mijn overtuiging kunnen spelen’ – maar ook de moeilijke. ‘Je moet vaak hetzelfde repertoire spelen, waarvoor je je iedere keer weer moet oppeppen. Want op het moment van de waarheid – het moment dat je op het podium zit met tweeduizend mensen in de zaal, camera’s op je gericht en microfoons open – moet je steeds weer spelen als een jonge god. Dat gaat makkelijker als je dertig bent dan na je vijftigste. Als ik een Sjostakovitsj ga spelen of een Stravinsky, dan begin ik vanaf nul. Ik sla een partij open en begin met langzaam van de ene noot naar de andere te spelen. Een zo mooi mogelijke binding te maken, de noot zo mooi mogelijk te laten komen, en de adem en het vibrato moeten gecontroleerd zijn. Pas als je de techniek beheerst, kun je beginnen met expressief spelen.’

‘Je kinderen zijn klein, je bent uitgeput, je slaapt wekenlang niet… en toch moet je het doen.’

Hij herinnert zich de allermoeilijkste momenten in die jaren. ‘Je kinderen zijn klein, je bent uitgeput, je slaapt wekenlang niet… en toch moet je het doen. En dan blijkt soms – er zijn radio-opnames die daarvan getuigen – dat je als de beste hebt gespeeld. Compleet gesloopt, kapot van het niet slapen, maar jong als ik was kon ik daar kennelijk toch bovenuit stijgen.’

Mens

Je moet altijd proberen het bijzondere te bereiken, is het streven van ­Gustavo. ‘Dat lukt niet elke keer. Misschien heb je maar één keer per jaar zo’n dag waarop alles lukt. Dan moet je ervan genieten. Op de andere dagen moet je accepteren dat je maar een mens bent.’ Dat is wat hij zijn leerlingen ook wil meegeven. Gustavo geeft les in Madrid en Düsseldorf en beschouwt dat, naast het spelen in het orkest, als het belangrijkste wat hij doet. ‘De tijd nemen voor jonge mensen, ze zover krijgen dat ze zich kunnen uiten, dat ze hun eigen verhaal kunnen vertellen in de muziek. Het voornaamste wat ik ze leer, is musicus te zijn. Ik wil ze inspireren, zoals anderen mij hebben geïnspireerd toen ik jong was.’ 

De fagotten van Gustavo Núñez