7 onbekende passies
door Lonneke Tausch 16 mrt. 2022 16 maart 2022
Met Goede Vrijdag in zicht zijn ze weer alomtegenwoordig: Bachs twee monster-Passionen. Maar er zijn veel meer verklankingen van het lijdensverhaal. Welke zijn de moeite waard?
1
Thomas Selle – Matthäus-Passion (1642) en Johannes-Passion (1643)
Christus’ lijden werd in de liturgie a cappella bezongen, totdat in de Noord-Duitse Hanzesteden de eerste passiestukken met orkest verschenen.
2
Reinhard Keiser, Georg Friedrich Händel, Georg Philipp Telemann, Johann Mattheson, Johann Friedrich Fasch – Brockes-Passion (1712/1716/1716/1718/1723)
Het libretto Der für die Sünden der Welt gemarterte und sterbende Jesus (1712) van de Hamburgse dichter Barthold Heinrich Brockes werd door zeker elf componisten verwerkt tot passiemuziek. Bach kopieerde Händels handschrift en gebruikte tekstpassages in zijn Johannes-Passion (1724).
3
Johann Sebastian Bach (?) – Lukas-Passion, BWV 246 (1730)
Schreef Bach deze partituur (met zoon Carl Philipp Emanuel?) of schreef hij ‘m slechts over voor in zijn bibliotheek en zijn het dus andermans noten (zoals Brahms en Mendelssohn dachten)? Maar van wie dan? Van Johann Melchior Molter?
4
Franz Liszt – Via crucis (1876-79)
Ruim tien jaar na zijn priesterwijding verklankte Liszt de veertien kruiswegstaties van de Via Dolorosa in vier devote versies: voor koor en orgel, koor en piano, piano vierhandig en – de meest ascetische – voor piano solo.
5
Frank Martin – Golgotha (1945-48)
De ets De drie kruisen (1653) van Rembrandt inspireerde de componist: de lichtstraal die neerdaalt op Jezus aan het kruis staat voor de hoop en de fundamentele strijd tussen een materiële en een geestelijke wereld.
6
Mauricio Kagel – Sankt-Bach-Passion (1981-85)
Bach schreef al zijn kerkmuziek ter ere van God alleen (want steevast voorzien van het opschrift ‘Soli Deo Gloria’). Zijn twintigste-eeuwse bewonderaar Kagel verhief de barokgrootmeester zélf op zijn driehonderdste verjaardag tot lijdende hoofdrolspeler: ‘Dir, dir, Sebastian, will ich singen!’
7
James MacMillan – St John Passion (2007) en St Luke Passion (2012-13)
In 2009 doorbrak het Concertgebouworkest voor het eerst zijn gewoonte – sinds 1899 – om op Palmzondag Bach op de lessenaars te zetten: het speelde een opdrachtcompositie van James MacMillan, een diepgelovige Schotse katholiek die een paar jaar later nog een tweede passie zou componeren.
1
Thomas Selle – Matthäus-Passion (1642) en Johannes-Passion (1643)
Christus’ lijden werd in de liturgie a cappella bezongen, totdat in de Noord-Duitse Hanzesteden de eerste passiestukken met orkest verschenen.
2
Reinhard Keiser, Georg Friedrich Händel, Georg Philipp Telemann, Johann Mattheson, Johann Friedrich Fasch – Brockes-Passion (1712/1716/1716/1718/1723)
Het libretto Der für die Sünden der Welt gemarterte und sterbende Jesus (1712) van de Hamburgse dichter Barthold Heinrich Brockes werd door zeker elf componisten verwerkt tot passiemuziek. Bach kopieerde Händels handschrift en gebruikte tekstpassages in zijn Johannes-Passion (1724).
3
Johann Sebastian Bach (?) – Lukas-Passion, BWV 246 (1730)
Schreef Bach deze partituur (met zoon Carl Philipp Emanuel?) of schreef hij ‘m slechts over voor in zijn bibliotheek en zijn het dus andermans noten (zoals Brahms en Mendelssohn dachten)? Maar van wie dan? Van Johann Melchior Molter?
4
Franz Liszt – Via crucis (1876-79)
Ruim tien jaar na zijn priesterwijding verklankte Liszt de veertien kruiswegstaties van de Via Dolorosa in vier devote versies: voor koor en orgel, koor en piano, piano vierhandig en – de meest ascetische – voor piano solo.
5
Frank Martin – Golgotha (1945-48)
De ets De drie kruisen (1653) van Rembrandt inspireerde de componist: de lichtstraal die neerdaalt op Jezus aan het kruis staat voor de hoop en de fundamentele strijd tussen een materiële en een geestelijke wereld.
6
Mauricio Kagel – Sankt-Bach-Passion (1981-85)
Bach schreef al zijn kerkmuziek ter ere van God alleen (want steevast voorzien van het opschrift ‘Soli Deo Gloria’). Zijn twintigste-eeuwse bewonderaar Kagel verhief de barokgrootmeester zélf op zijn driehonderdste verjaardag tot lijdende hoofdrolspeler: ‘Dir, dir, Sebastian, will ich singen!’
7
James MacMillan – St John Passion (2007) en St Luke Passion (2012-13)
In 2009 doorbrak het Concertgebouworkest voor het eerst zijn gewoonte – sinds 1899 – om op Palmzondag Bach op de lessenaars te zetten: het speelde een opdrachtcompositie van James MacMillan, een diepgelovige Schotse katholiek die een paar jaar later nog een tweede passie zou componeren.